Axel i Gdynia

Wśród wielu holenderskich miejscowości wyzwalanych w czasie II wojny światowej przez polskich żołnierzy znajduje się miasteczko Axel, położone w Zelandii, niedaleko granicy z Belgią. Jesienią 1944 r., w czasie wyzwalania Holandii, był to ważny punkt na drodze 1 Armii Kanadyjskiej, w której skład wchodziła legendarna 1 Dywizja Pancerna generała Stanisława Maczka.

Położony nad Skaldą Axel stanowił mocny punkt obrony wojsk niemieckich, które starały się nie dopuścić aliantów do portów w pobliskim Terneuzen oraz  Antwerpii i Gandawie. Były one ważne ze względów strategicznych, ponieważ mogły obsługiwać transport z zaopatrzeniem dla wojsk alianckich. Zadanie zdobycia Axel zostało powierzone 10. pułkowi dragonów z 10 Brygady Kawalerii Pancernej wchodzącej w skład 1 Dywizji Pancernej generała Maczka. Operacją dowodził pułkownik Zdzisław Szydłowski. Walka prowadzona była wyłącznie przez jednostkę polską, bez wsparcia lotnictwa (trwała właśnie operacja Market Garden) i ciężkiej artylerii. Zajęcie Axel zajęło żołnierzom pułkownika Skibińskiego  aż pięć dni – bitwa rozpoczęła się 16, a  zakończyła 20 września 1944 r. W jej wyniku życie straciło ogółem 105 żołnierzy – wielu zmarło potem w szpitalach, inni w Bredzie. Najtragiczniejszym dniem był 17 września, gdyż w wyniku ostrzału artyleryjskiego poległo 25 żołnierzy. Byli to młodzi mężczyźni (w większości niespełna dwudziestoletni), którzy brali udział w budowie na kanale Axel–Hulst przeprawy saperskiej dla ciężkiego sprzętu wojskowego.  Był to stalowy most nadający się do przeprawy czołgów, który „dragoni” nazwali „Gdynią”. Nazwa miała upamiętniać port zbudowany w Polsce po uzyskaniu przez nią niepodległości po I wojnie światowej.

Axel fot 3

Most ten już nie istnieje, ale nazwa przetrwała. Upamiętnia go także pomnik wzniesiony z okazji 75. rocznicy bitwy o Axel z inicjatywy Mario Maasa, właściciela Gdynia Muzeum. 

Gdynia Museum to prywatne muzeum II wojny światowej, założone przez kolekcjonera Maria Maasa. Znajduje się ono w zabytkowej stodole, jedynej, która przetrwała wojnę, mimo że znajdowała się w samym centrum walki. Mury tego budynku pamiętają więc bohaterskich Polaków, którzy chronili się w nim przed potężnym ogniem niemieckiej artylerii.

Z lewej strony – Mario Maas (fot. Tomasz Sawicki).

Gdynia Museum znajduje się na pustkowiu, spory kawałek drogi od przystanku autobusowego. Ale warto się tam przespacerować, ponieważ zostało urządzone z dużą pomysłowością. Kolekcjonujący militaria od 6. roku życia Mario Maas zgromadził tam m.in. wojskowe jeepy, sprzęt wojskowy, dokumenty, listy, afisze i plakaty, wojskowe namioty.

Axel fotDzieci mogą wziąć do ręki maskę gazową, karabin czy hełm. Od 2010 r. w muzeum znajduje się także stała wystawa poświęcona polskiej Gdyni, która powstała przy współpracy Urzędu Miasta w Gdyni.

Adres muzeum: Museum Gdynia, Second Shortening 3, 4571 RG Axel, tel : 0114-650657.

Co do samego Axel, wkład polskich żołnierzy w wyzwolenie miasta upamiętnia go pomnik podpułkownika Zdzisława Szydłowskiego…

axel-pomnik-2-korekta-3

Axel pomnik-001

cmentarz wojskowy…

ale także nazwy ulic: Generaal Sikorskistraat oraz Generaal Maczekstraat.

Wciąż żywa jest również pamięć i wdzięczność mieszkańców Axel i samej Zelandii. Co roku pod Hulsterseweg, miejscu, w którym zginęło 25 saperów, składane są rocznicowe wieńce i kwiaty.

DSC03171

DSC03135

Polski Krzyż na Hulsterseweg.

19 września 2019 r., w 75. rocznicę bitwy o Axel, odbyła się szczególna uroczystość złożenia wieńców z udziałem władz miasta, polskich delegacji, w tym przedstawicieli polskiej ambasady, a także licznie przybyłej społeczności lokalnej.

Holendrzy są wdzięczni Polakom za ich wkład w wyzwolenie kraju spod niemieckiej okupacji i potrafią pięknie tę wdzięczność okazać. Dziękujemy!

Czytaj także:  Wyzwoliciele Holandii

Renata Głuszek

Fot.  Han Tiggelaar, Jaap Geensen, Tomasz Sawicki, public domain

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.