Joris Ivens

Wybitny holenderski dokumentalista Joris Ivens pochodził z rodziny o dużych tradycjach fotograficznych. Jego dziadek Wilhelm Ivens był fotografem miejskim, który kiedys wyemigrował z Niemiec. Ojciec, Kees Ivens, był fotografem i załozycielem pierwszej sieci sklepów fotograficznych Capi w Holandii. matka Ivensa, Dora Muskens, była Holenderką.

Joris (to holenderska wersja jego, nadanego na chrzcie imienia George) urodził się 18 listopada 1898 r. w Nijmegen (zmarł 28 czerwca 1989 r.). W młodości często odwiedzał HBS (odpowiednik ateneum) i już w 1912 r. zrealizował w Kwakkelbergu w Nijmegen swój pierwszy film – western The Wigwam. Następnie odbył służbę wojskową w artylerii polowej, a potem studiował ekonomie na uniwersytecie w Rotterdamie, gdzie pełnił funkcję przewodniczącego organizacji studenckiej i zaprzyjaźnił się z Arturem Lehningiem (holenderski historyk i anarchista). Po studiach Ivens udał się do Berlina, by tam, w latach 919-1921) studiować technologię fotografii. Potem, już internistycznie, zdobywał wiedzę w laboratoriach fotograficznych i zaprzyjaźnił się z poetą Hendrikiem Marsmanem, dzięki któremu poznał fotograf Germaine Krull. W tym okresie przyszły filmowiec nakręcił kilka filmów w letnich domach swojej rodziny (Sun House  i Moon House). W latach 1921-1931 pracował w należących do ojca sklepach Capi w Amsterdamie. 2 kwietnia 1927 r. poślubił Germaine i stał się współzałożycielem ligi filmowej. Następnie rozpoczął własne eksperymenty filmowe. Jego ówczesny dokument Tthe Bridge (Most, 1928) przyniósł mu rozgłos i uczynił znanym.

W latach 1928-1933 powstały studia formy i ruchu jak film Regen (Deszcz), a potem pierwszy holenderski obraz dźwiękowy  Philips Radio. W tym czasie Ivens zaprzyjaźnił się z sekretarką Helen van Dongen, która potem stała się utalentowaną montażystką.

W latach 1932-1935 Ivens został zaproszony do Związku Radzieckiego, gdzie nakręcił film o młodych robotnikach w Magnitogorsku [ważny ośrodek przemysłowy ZSRR – przyp. rg] – Komsomol. Inne projekty filmowe z tej wizyty zostały zablokowane (i nie są już dostępne w internecie). W ogarniętej kryzysem Holandii i Belgii Ivens zrealizował bardzo znane dokumenty: Nieuwe Gronden (Nowe ziemie) – o budowie polderów w Zuiderzee) oraz Borinage (niezwykle przejmujący obraz życia górników z Belgii. Okres kryzysu oraz II wojny światowej dokumentalista spędził głównie w USA i Kanadzie. Z tego czasu pochodzi antyfaszystowski film The Spanish Earth (o hiszpańskiej wojnie domowej, z udziałem Ernesta Hemingwaya)…

Joris Ivens, Ernest Hemingway oraz Ludwig Renn, dowódca XI Brygady Międzynarodowej / fot. Bundesarchiv

oraz The 400 million (o Chinach, wspólnie z Robertem Capą). Później kręcił filmy na zlecenie Ministerstwa Obrony USA.

W 1946 r. na znak solidarności z walcząca o wyzwolenie Indonezją (ówcześnie kolonią holenderską) Ivens zrezygnował z funkcji komisarza rządu holenderskiego. Zrealizował wtedy dokument Indonesia Calling (Indonezja wzywa) – mocne opowiedzenie się za niezależnością Indonezji. Potem, aż do 1957 r., Joris błąkał się po wschodniej Europie, ponieważ miał problem z odnowieniem paszportu. Niemniej nakręcił wtedy filmy dotyczące związków zawodowych, jak  Das Lied der Ströme (we współpracy z pisarzem Bertholdem Brechtem i kompozytorem Dmitrijem Szostakowiczem). W 1951 r. poślubił polską poetkę Ewę Marię Fiszer.

Joris Ivens (drugi z prawej) na konferencji Światowego Związku Zawodowego Dokumentalistów, Warszawa 1948 r. 

Tymczasem, w roku 1955, budził się duch nowych czasów, który zaowocował rewolta lat 60., która zmieniał świat. Krytyczne spojrzenie na elity straciło na aktualności, ponieważ pojawiło się nowe pokolenie. Krytycznie nastawieni do rzeczywistości studenci zaczęli oglądać filmy i paradoksalnie Ivens stał się bardzo popularny. Jego twórczość w coraz mniejszym stopniu odbierano jako lewicową oraz jako rodzaj propagandy komunistycznej, ale coraz bardziej widziano w niej szerokie spojrzenie, które w jakimś stopniu doprowadziło do nowej epoki.

Sam Ivens znowu udał się na wędrówkę. W latach 1957-1966 zajmował się ekonomią i kulturą we francji, Chinach, Włoszech, na Kubie, Mali i w Chile. nakręcił również poetyckie à Valparadiso i Pour le Mistral. W 1963 r. poznał francuska reżyserkę  Marceline Loridan Rosenberg, z którą stworzył udany związek na niwie osobistej i zawodowej. Ówczesne filmy Jorisa dotyczą wojny w Wietnamie oraz amerykańskiej agresji i ingerencji w świecie. W 1969 r. holenderska minister Marga Klompé poprosiła Ivensa o realizację filmu na temat Holandii. W latach 1971-1977 reżyser realizował wieloczęściowy film o rewolucji kulturalnej w Chinach “How the Yukong resisted the mountains”. Ten serial był wyświetlany w wielu krajach, także w telewizji holenderskiej.

Na planie filmu “De onvergetelijken”, 1971 / fot. Archief Beeld en Geluid

W 1977 r. Joris Ivens poślubił Marceline Loridan i założył wytwórnię CAPI-Films. Główny projekt z lat 1980-1983 – historia Florencji – nie został ukończony.

cdn

Filmografia

1912 De wigwam,                          0:08, z/w, tekst, muziek, Nederland.
1927 Études des mouvements à Paris, 0:06, z/w, muziek,  Nederland.
1928 De Brug,                               0:14, z/w, muziek,           Nederland.
1929 Regen,                                  0:13, z/w, muziek,           Nederland.
1931 Philips Radio,                       0:36, z/w, muziek,           Nederland.

1933 Komsomol,                           0:52, z/w, muziek,           Rusland.
1933 Nieuwe gronden,                  0:29, z/w, muziek,           Nederland.
1934 Borinage,                              0:34, z/w, stom,               België.
1937 The spanish earth,                0:54, z/w, geluid,             U.S.A.
1939 The 400 million,                    0:54, z/w, geluid,             U.S.A.

1940 Power and the land,             0:37, z/w, geluid,             U.S.A.
1946 Indonesia calling,                 0:23, z/w, geluid,              Australië.
1957 La Seine a rencontré Paris, 0:31, z/w, geluid,              Frankrijk.
1963 … à Valparaiso,                   0:27, z/w & kleur, geluid,  Frankrijk/Chili.
1966 Rotterdam Europoort,          0:20, kleur, geluid,            Frankrijk.

1966 Pour le Mistral,                    0:32, z/w & kleur, geluid,   Frankrijk.
1967 Loin du Vietnam,                 1.56, kleur, geluid,             Frankrijk.
1968 Le 17ème parallèle(Intro)  0:05, z/w, geluid,               Frankrijk.
1976 La pharmacie,                     1:15, kleur, geluid,             Shanghai.
1976 Une histoire de ballon,        0:21, kleur, geluid,             Frankrijk.

1980 Cinemafia,                           0:33, kleur, geluid,             Nederland.
1988 Une histoire de vent,           0:06, kleur, z/w, geluid,      Frankrijk.

 

 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.