O filmie

Z początków “ery chemicznej” przemysłu filmowego w Holandii prawie nic nie ocalało. Potem pojawiły się trzy wielkie nazwiska:

Joris Ivens

(tworzył w latach 1912 – 1988) – pokazuje początki filmu holenderskiego. Gdy zaczynał, przemysł ten praktycznie nie istniał. Na liście jego filmów jest wspomniane, w którym kraju nagrania są montowane w obraz pełnometrażowy. Jego dzieła pokazują go jako twórce o przekonaniach socjalistycznych, urodzonego pomiędzy kalwinistyczną północą Holandii i rzymskokatolickim południem.

Fot. Hans van Dijk / Wikipedia

Bert Haanstra

(tworzył w latach 1949 – 1988) reprezentuje najważniejsze osiągnięcia kina holenderskiego. Jego filmy pokazują sympatyczny kalwinizm z północnej Holandii, który po roku 1945 znowu poszukiwał relaksu i harmonii.

 

Fons Rademakers

(tworzył w latach 1958 – 1989) może być postrzegany jako przedstawiciel głębokiego katolicyzmu z południa Holandii. W jego filmach czasy współczesne (wpływy anglo-amerykańskie) wyglądają już zza rogu.

 

Fot. Rob Bogaerts / Wikipedia

 

Holenderskie kino

Wraz z pierwszymi filmami w Holandii pojawiły się także kina, które przekształciły się w cineacs. Program był schematyczny i wyglądał następująco: kilka krótkich aktualnych wiadomości poprzedzających tło do wiadomości i kilka dłuższych wiadomości z planowanych wydarzeń (wizyta królewska, Stany Generalne, sport). Początkowo program był bardzo krótki i zwięzły, a przyświecało mu hasło: “Świat w 60 minut” (z czasem cykl wydłużył się). Po takim cyklu następowała powtórna prezentacja i tak na okrągło. Widzowie kupowali bilet i oglądali to tak długo, aż mieli dość. Po nadejściu ery dźwięku, a później koloru, wizyta w takim “kinie” stała się popularną formą rodzinnego wypoczynku. To był czas, który przyczynił się do wielkiej popularności Joris Ivensa, a potem Berta Haanstry. Wraz z Fonsem Rademakersem twórcy ci stworzyli podwaliny pod holenderski przemysł filmowy. Aby docenić ich wkład prezentujemy (bardzo krótki) przegląd wydarzeń społecznych z czasów, w jakich tworzyli.

Okres powojenny

Wpływy anglo-amerykańskie.

Afbeeldingsresultaat voor generaal george marshallPod koniec roku 1947, zanim ogłoszono plan Marshalla, brytyjska, francuska i holenderska produkcja znajdowała się na poziomie przedwojennym. Włoska i belgijska nastąpiła pod koniec 1948 r. Ale to zostało osiągnięte w czasie wielkiego ubóstwa i długich dni pracy. Co więcej, możliwości odbudowy tych głęboko zniszczonych krajów były bardzo ograniczone, a więc do planu Marshalla następowała bardzo powoli. 26 kwietnia statek Noordam przybył z pierwszymi artykułami planu Marshalla i wielu Holendrów oglądających kroniki to w Cineacs miało łzy w oczach.

Ta pomoc (lata 1948-52) obejmowała w 80% środki rzeczowe (żywność i maszyny), a w 20% kredyty. Oficjalnie nosiła nazwę Europian Recovery Program (Europejski Program Odbudowy). Jej pomysłodawca George C. Marshall był ministrem spraw zagranicznych USA i otrzymał za swój plan 1 1953 r. Pokojową Nagrodę Nobla.

Nowe czasy

* Pod koniec lat 50. XX w. Holandia była juz w duzym stopniu przebudowana, spłaciła amerykańskie pożyczki  i ustanowiła unię z Belgią i Luksemburgiem (Benelux).
* Płace wzrosły w ciągu kilku lat, a edukacja została zreformowana według planu Mammoeta ( angielski stał się drugim językiem, czemu sprzyjał duży import amerykańskiej muzyki i filmów).
* W polityce – w ślad za prawie ukończoną separacją państwa i Kościoła – pojawiło się pytanie, czy tradycyjna neutralność ma przed sobą przyszłość. Odpowiedź brzmiała – nie, a więc Holandia przystąpiła do formującego się własnie NATO.

Przez odpadnięcie kolonii Holandia stała się małym państwem, a po tragicznych powstaniach we wschodniej Europie stała się celem osiedlenia się uchodźców. Ze względu na wielką liczbę przybyszów z Indonezji, ale także z Węgier, nastąpiło ponowne kulturowe zróżnicowanie kraju. To wszystko, wraz z powodzią z 1952 r., zmusiło Holendrów do przemyślenia swojej przyszłości (Plan Delta).

Ten okres o wielkim zróżnicowaniu poglądów opinii publicznej jest często wiązany z epoką flower power (słynne ruchy społeczne lat 60.)Ważnymi wydarzeniami z tego okresu były kryzys kubański (październik 1962) oraz praska wiosna (1968), ale punkt zwrotny stanowiła wielka demonstracja przeciwko próbie zainstalowania na terenie Holandii broni nuklearnej, kiedy to 29 października 1983 r. ponad pół miliona Holendrów wyraziło swój sprzeciw przed Binnenhofem. Dwa lata później, 26 października 1985 r. ówczesny premier Ruud Lubbers otrzymał około 3,7 mln listów (podpisanych!) z protestem przeciwko tym samym pociskom. Ten okres trwał aż do 1989 r., kiedy to Polacy usunęli pierwszy kamień z żelaznej kurtyny, dzielącej wschodnią i zachodnią Europę (czytaj także

Czasy współczesne

Ta era zaczyna się symbolicznie od upadku Muru berlińskiego w 1989 r. Zmiany w Europie przyniosły reinterpretację wizji (liberałowie, kalwini i katolicy). Poza tym większość holenderskich gospodarstw domowych posiadało kolorowe telewizory, cyfrowe aparaty telefoniczne oraz urządzenia wideo. Można argumentować, że ta zmiana (zapoczątkowana “Odyseją Kosmiczną” z 1968 r.) dojrzała w 1989 r. Produkcja filmów stała się prawdziwie amerykańskim przemysłem industry (Hollywood).

Pewna epoka została zamknięta. Trzech wielkich, wspomnianych na początku reżyserów holenderskich już nie tworzyło. Ale oczywiście wychowani zostali młodzi filmowcy, którzy zaczęli robić swoje filmy. Kilka z nich znajduje się na liście w artykule Czasy współczesne. Przyszłość nauczy nas, kto stanie się wielkim w epoce DVD.

Han Tiggelaar

 

 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.