Axel en Gdynia

Onder de Nederlandse steden die tijdens de Tweede Wereldoorlog door Poolse troepen werden bevrijd is de stad Axel in de provincie Zeeland, vlakbij de grens met België. In het najaar van 1944, het begin van de bevrijding van Nederland, was het een belangrijk punt op de route van het 1ste Canadese Leger, waartoe ook de legendarische 1ste  Pantserdivisie onder bevel van Generaal Stanislaw Maczek, behoorde.

Gelegen aan de Schelde, was Axel een sterkte in de verdedigingslinie van het Duitse leger dat probeerde te voorkomen dat de geallieerden de havens in de omgeving Terneuzen, Antwerpen en Gent bereikten. Die waren waren van strategisch belang voor het militaire transport en de bevoorrading van de geallieerde troepen. De taak Axel te bevrijden werd toevertrouwd aan het 10de regiment dragonders der 10de  Gepantserde Brigade die deel uitmaakte van de 1ste Pantserdivisie van generaal Maczek.
De operatie stond onder bevel van kolonel Zdzisław Szydłowski. Deze strijd werd uitsluitend door de Polen gevoerd, zonder de steun van hun luchtmacht (die heel sterk betrokken was bij de operatie Market Garden – „één brug te ver”) en de zware artillerie. Daadwerkelijk duurde de slag om Axel 5 dagen – hij begon op 16 september en eindigde op 20 september 1944. Niet minder dan 25 jonge Polen vonden erbij de dood. Dat gebeurde op 17 september, bij de bouw van de brug over het kanaal Axel – Hulst, voor het transport van zwaar militair materiaal.
Het was een geïmproviseerde Baileybrug die de Poolse dragonders de naam „Gdynia bridge” gaven, als verwijzing naar de haven in Polen die, gebouwd na Eerste Wereld-oorlog, voor hen hèt symbool van het herrijzende Polen, dat een lange tijd van de kaart verdwenen was.

Axel fot 3

Die Baileybrug met houten wegdek bestaat niet meer, maar de naam is wel behouden  gebleven. Hij wordt herdacht met monument opgericht voor 75ste verjaardag van de Slag om Axel op initiatief van Mario Maas, eigenaar van het Gdynia Museum. Geld voor het monument werd betaald door de lokale gemeenschap.

„Gdynia Museum” is gevestigd in een oude schuur, het enige gebouw dat de oorlog overleefde hoewel het midden in de vuurlinie lag. Dus de muren van dit gebouw herinneren zich de heldhaftige Polen die hun toevlucht erin zochten om zichzelf te beschermen tegen het sterke Duitse artillerievuur.

Links: Mario Maas (afbeelding: Tomasz Sawicki)

Het „Gdynia Museum” ligt wat eenzaam en verlaten een flink eind van de weg en de bushalte. Maar het is die wandeling (indien men zonder auto komt) meer dan waard. De eigenaar verzamelt sinds zijn zesde  jaar, militaire jeeps, uitrustingen, documenten, brieven, aanplakbiljetten en militaire tenten. Militaire voertuigen uit het museum worden gebruikt door verschillende speciale gelegenheden.

Axel fot

Kinderen kunnen er een gasmasker proberen en een geweer of een helm vastpakken. Sinds 2010 heeft het museum ook een permanente tentoonstelling gewijd aan de Poolse stad Gdynia, die is ingericht met de hulp van het stadsbestuur van Gdynia.

Adres: Museum van Gdynia, Tweede Verkorting 3, 4571 RG Axel, tel: 0114-650657.

De stad Axel

De bijdrage van de Poolse soldaten aan de bevrijding van Axel wordt niet alleen herdacht met het monument…

axel-pomnik-2-korekta-3

Axel pomnik-001

maar ook door straatnamen als: de Generaal Sikorskistraat, de Generaal Maczekstraat en het Szydlowskiplein.

Er is ook een Poolse begraafplaats in Axel.

Ze leven ook nu nog steeds voort in het geheugen en in de dankbaarheid van de Zeeuwen. Elk jaar worden er kransen en bloemen gelegd op de Hulsterseweg, waar de 25 Polen werden vermoord.

DSC03171DSC03135

Het Poolse Kruis, Hulsterseweg

Op 19 september 2019, ter gelegenheid van de 75e verjaardag van de Slag om Axel, vond een speciale kranslegging plaats met de deelname van de stadsbesturen, Poolse delegaties, inclusief vertegenwoordigers van de Poolse ambassade, evenals de lokale gemeenschap.

Renata Głuszek

Lees ook: Axel 1944, Axel herinnert 1944 – 2014

Afbeeldingen: Jaap Geensen, Tomasz Sawicki, internet

4 thoughts on “Axel en Gdynia

  1. Dank dat op jullie website het aandeel van de Poolse strijders in de slag om de Schelde aandacht heeft gekregen .
    Helaas is het aantal gesneuvelde soldaten veel hoger dan de 25 die gevallen zijn op de lokatie van het Poolsekruis .
    De bevrijding van Axel heeft zeker in totaal 105 Poolse leven gekost !
    22 van hen zijn in Axel zelf begraven , anderen in de plaatsen waar ze gewond naar ziekenhuizen gebracht zijn en velen in Breda.
    Met dit bericht wil ik ook deze mannen erkenning geven in hun aandeel in de strijd om Axel .

    • Dankje, Josina! It was our duty to write about those soldiers. Thank you for the way you, Nederlanders, remember them!

  2. Ik schrijf een serie artikelen over de Slag om de Schelde voor het blad van het Regiment Stoottroepen. Daarbij wil ik ook nadrukkelijk aandacht besteden aan het Poolse optreden in Oost-Zeeuws-Vlaanderen. Ik ga er van uit dat u geen bezwaar heeft dat ik enkele foto’s van uw website gebruik.
    FB, Luitenant-Kolonel b.d..

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.