Moderne tijd

De periode meteen na de tweede wereldoorlog bracht heel grote veranderingen in Nederland. Om die te begrijpen moet men beseffen dat het verpauperde land op-nieuw moest worden opgebouwd. Maar achteraf gezien belangrijker was dat de Nederlanders langzamerhand  gingen beseffen dat ze een klein koninkrijk waren geworden. Na de slag in de Javazee hadden ze eigenlijk geen vloot van betekenis meer.

Na de afscheiding van Oost-Indië (nu Indonesië) in 1948 was het een klein land, ook in oppervlakte, geworden. (Het was niet langer het grootste moslimrijk ter wereld!) Verder werd het leeggeplunderde en verarmde land hard getroffen door een verwoestende watersnoodramp. (Tijdens de bezetting werden de dijken niet goed onderhouden). Dit alles werd duidelijk bevestigd door films die de Nederlanders zagen in de cineacs in de jaren 1945 – 1955. (Veel Nederlanders emigreerden in die periode).

Opmerking:
West-Indië (Suriname en de Antilliaanse eilanden) kwamen nu meer, in de Nederlandse aandacht.

In de Cineac’s zag men het „Polygoon journaal”. Hier volgen een 5-tal samenvattingen. Ze tonen hoe Nederland, stap voor stap, uit een diepe armoede, weer een welvarend land werd:

1940 – 1945  Nederland in WWII        1u13 min. z/w   Polygoon journaals,   Nederlands.
1945 – 1950  Nederland 1                   1u30 min. z/w  Polygoon journaals,   Nederlands.
1950 – 1955  Nederland 2                   1u27 min. z/w  Polygoon journaals,   Nederlands.
1955 – 1960  Nederland 3                   1u29 min. z/w  Polygoon journaals,   Nederlands.
1960 – 1965  Nederland 4                   1u30 min. z/w  Polygoon journaals,   Nederlands.

* De volgende films, die in de eerste jaren na de bevrijding vertoond werden, geven een beeld van wat de Nederlanders in deze periode in hun bioscopen zagen.
* De film, uit 1950, over de ondergang van de B-compagnie (28:38 min.) was een Amerikaanse bijdrage die alle Nederlandse dienstplichtigen tot in het begin van de jaren ’60 zagen, zodra ze „onder de wapens” waren geroepen.

Na de bevrijding in 1945:
1940 Slag om de Grebbenberg,          1h01 min. Dutch Docu channel,         Nederlands.
1942 Slag om de Javazee,                  6:48 min. N.I. Oorlogsdocumentatie, Nederlands.
1945 Bevrijding van Nederland,     .   18:02 min. Canadese leger,                Nederlands.
1945 Bevrijding van Amsterdam,         9:50 min. Diversen,                           Muziek.
1945 Terugkeer van de luchtmacht,    7:54 min. Diversen,                           Nederlands.

* Met films als Kruimeltje en Ciske de Rat herleefde de Nederlandse film (de grote vloed van Amerikaanse films, is apart – als import – vermeld). Sommige van die films kwamen later terug als blijspelen (musicals), zoals: Kruimeltje (in 2013) en Ciske de Rat (in 2014). (Opmerking: die verhalen begonnen hun leven als jongensboeken).

* Wel heel bijzonder was het jaar 1956 met de Hongaarse opstand en de eerste oorlog tussen Israël en Arabieren (de Suez crisis). Die Hongaarse vluchtingen zijn nu volledig in de Nederlandse bevolking opgenomen.

Jaren 1950:
1952 Houen zo,                                    20:29 min. z/w    Herman v/d Horst,  Nederlands.
1953 Watersnood,                                19:49 min. z/w    Polygoon journaal,  Nederlands.
1953 Watersnood,                                18:39 min. z/w    Radio Unie & ANP, Nederlands.
1954 Kruimeltje,                                   1u51 min.  z/w    Shooting star film,   Nederlands.
1955 / 1985 Ciske de rat (remake),     2u39 min.  kleur, Guido Pieters,         Nederlands.

Met het begin van de jaren ’60 was Nederland weer welvarend geworden. De armoede verdween en er werd weer geld uitgegeven aan genoegens als een bioscoopbezoek. Dit waren vooral Anglo-Amerikaanse films (zie het overzicht aan het einde van deze paragraaf) maar, stapje voor stapje , kwamen er ook weer echte Nederlandse films in de bioscopen.Vanwege commerciële rechten kan hiervan slechts een beperkt beeld worden weergegeven. Joris Evans kreeg gezelschap van Bert Haanstra en wat later van Frans Rademakers. Hun films zijn opgenomen in eigen paragrafen. Lees: Cinema.

* De overval is de enige film waar het (voormalig) verzet nog aan mee heeft geholpen.

* Het was de film „Faja Lobie” die de Nederlanders weer deed beseffen dat er ook nog een stuk Nederlanden buiten Europa bestond. (Het liedje: Rijst met Kouseband werd populair, niet alleen onder de immigranten uit Suriname!). Er kwam weer belangstelling voor de grote boze wereld buiten Europa.

* De inval van het Warschau-pact in Tsjecho-Slowakije maakte een diepe in druk. Veel Nederlanders waren er, net als andere jonge west Europeanen, gaan kijken om te zien wat de Praagse Lente werkelijk betekende. (De fameuze jaren zestig waren op hun hoogtepunt). Ook vluchtelingen uit dat land zijn geheel opgenomen in de Nederlandse samenleving.

Jaren 1960:
1960 Faja Lobie (vurige liefde),           1u07 min.  kleur,  Herman v/d Horst,  Surinaams,
1962 de Overval,                                 1u39 min.  z/w     Carrillion Films,       Nederlands,
1962 de Cuba crisis,                            5:14 min.  z/w      Diversen,                Nederlands,
1962 Open het Dorp,                           3:26 min.  z/w      Diversen,                Nederlands,
1968 de Praagse lente,                       2:56 min.  z/w      ???                          Muziek,

* Met de invoering van de Mammoet wet (onderwijshervorming, het Engels werd een zeer aanwezige taal) komen er Nederlandse films met een Engelse ondertiteling zoals Turks fruit toont. Handig voor de export! De Angelsaksische invloed groeit daarna sterk (werd toen ook heel kritisch bekeken dus kwamen er ook de Vietnam- en Flowerpower- demonstraties).

* De toenemende welvaart bracht verkeersproblemen, de auto eiste ruimte, in de oude binnensteden. Dus moest er gemoderniseerd worden ten koste van oude gebouwen en stadsparken. Het aantal verkeersslachtoffers groeide explosief en de fiets kreeg het moeilijk. Daardoor kreeg de Flowerpower generatie ook nog „Hollanditis”!

* Nadat Suriname (op 25 november 1975) onafhankelijk werd koos het ervoor om het Nederlands als nationale taal te behouden. De film Wan Pipel toont dat. Dus werd ook Suriname (naast Vlaanderen en Nederland) lid van de Nederlandse taalunie. Het ideaal alle Nederlandse taalvormen weer te verenigen was een stapje dichterbij gekomen. Alleen Zuid-Afrika en Namibië ontbraken daarbij nog (om politieke redenen).

Jaren 1970:
1973 Turks fruit,                                   1u48 min. kleur,
Holland bv,  Nederl. & Eng. sub.
1973 de fiets terug, & fietspaden!         4.51 min. kleur, Chris Boardman,      Engels,
1976 Wan pipel, (één volk),                 1u47 min. kleur, Wim Verstappen,     Nederlands.
1978 Anti-kerntechnologie protesten,
1979 Vredesprotestmars in Utrecht,

* De volgende periode was wat verwarrend: de Europese Unie kreeg meer invloed op de lidstaten. De verhoudingen met de oost Europese landen verslechterden naar mate de EU economisch sterker werd. Ook met de Verenigde Staten werden de betrekkingen moeizamer.

* Op 29 oktober 1983 trekken meer dan een half miljoen Nederlanders naar den Haag en protesteren een dag lang in het centrum, bij de regeringsgebouwen, tegen de wens van de Amerikanen om raketten (met kernbommen) in Nederland te plaatsen.

* Dan, op 9 november 1989, gebeurt het ongelooflijke: de zo gehate Muur in Berlijn valt!

Jaren 1980:
1981 Vredesprotest in Amsterdam,       3:09 min.  kleur,
1983 De lift,                                          1u34 min.  kleur, Dick Maas,             Nederlands.
1983 Vredesprotest in den Haag,            15 min.  kleur, Nationale TV,          Nederlands.
1989 De val van de muur in Berlijn,      7:01 min.  kleur, Nationale omroep,  Nederlands.
1989 De val van de muur in Berlijn,    10:00 min.  kleur, Amerikaanse leger, Engels.

* In de jaren 1991 – 1992 valt de Sowjet Unie uiteen in 15 soevereine staten. Dus liep de koude oorlog ten einde en maakte de EU heel veel overuren. Kantelpunt was de poging tot een staatsgreep (door het Russische leger) in Moskou in augustus 1991. De meeste Nederlanders zaten toen aan hun tv-toestellen gekluisterd.

* Op de 10 mei 1997 was, met de ingebruikname van Maeslandkering, het deltaplan in hoofdlijnen voltooid. Nederland was, in ieder geval tot 2100, veilig voor de zee, dachten veel Nederlanders. Dus nu belastingen omlaag en welvaart omhoog was de gedachte.

 Jaren 1990:
1990 Gulle minnaar,                            1u30 min.  kleur,  Rob Houwer,          Nederlands.
1992 Vliegramp Bijlmer,                      46:57 min. kleur,  National Geographic,    Engels.

1993 Oeroeg,                                      1u49 min.  kleur,  Hans Hylkema,       Nederlands.
1993 De kleine blonde dood,              1u31 min.  kleur,  Rob Houwer,          Nederlands.

Met het wegvallen van de Sowjet-Unie verschoof, wereldwijd, het evenwicht tussen het kapitalisme en het socialisme. Dit betekende dat veel (met name oost Europese) staten kapitalistischer werden maar ook dat wereldwijd spanningen tussen landen groeiden. In het Midden-Oosten, zuid Azië, Afrika en Zuid-Amerika was zulks duidelijk speurbaar. In het begin dacht men dit op te lossen met economische hulp en militaire vredesmissies. Dit is erg kostbaar en slechts zeer beperkt mogelijk gebleken. Het gevolg was dat er op grote schaal stromen vluchtelingen naar west Europa kwamen. Het gevolg daarvan was (lokale culturele confrontaties en hoge kosten) een groeiende onvrede in ontvangende landen. Die onvrede uit zich ook in hun economieën hetgeen in 2007, onder andere, tot het begin van een wereldwijde financiële crisis voerde.

Jaren 2000:
2001 De ontdekking van de hemel,     2u04 min. kleur,  Jeroen Krabbé,       Engels.
2006 Zwartboek, Paul Verhoeven,      ???
2006 Bolletjes Blue’s,                          1u28 min. kleur,   Mountain Movies,   Nederlands.

* Op 10-10-2010 werden de Nederlandse Antillen opgeheven maar algehele volledige onafhankelijkheid werd door die eilanden afgewezen. Drie eilanden kozen ervoor een land binnen het Nederlandse koninkrijk te worden. (Het koninkrijk der Nederlanden om-vat sindsdien dus vier landen). De drie andere eilanden werden elk, naar hun wensen, een overzeese gemeente van Nederland. (Ze werden echter geen lid van de EU!).
* Daarna volgde er in 2014 de Ukraïne crises en werd er een vliegtuig met 398 inzittenden (193 Nederlanders) door een bug-raket neer geschoten. In Nederland begint men zich dan af te vragen of er met de bevolkingen van oost Europa een vreedzame en duurzame samenleving mogelijk is.

Jaren: 2010:
2011 Ontvoering van A. Heineke,     1u55 min.  kleur,  Maarten Treurniet,  Nederlands.
2014 The Oekraïne crisis,                31:53 min. kleur,
2014 De MH 17 neergeschoten,      26:08 min. kleur,  RT.com website,      Engels.
2014 Eerste MH 17 slachtoffers terug, 43:32 min. kleur, NOS,                    Nederlands.
2017 Engeland uit de EU,  Cameron verliest en de Brexit wint het referendum.

In de zestig jaar na WWII zijn de Nederlanden veel veranderd. Ook onder invloed van de EU moest alles doelmatiger worden. Zo werd, bijvoorbeeld, ook de politie niet meer plaatselijk maar landelijk georganiseerd. Nu betwijfelen veel Nederlanders of daarbij wel goede keuzen gemaakt zijn. Sprekende voorbeelden hierbij zijn de dodelijke aanslagen in de grote steden. Die kritische aandacht ontwaakte met name door de ontvoering van A. Heijn.

In 2017 hebben Duitsland, Scandinavië en Nederland de economische crisis over-wonnen. Ze hopen dat ook hun welvaart snel daarna weer op het vroegere peil komt. Maar Nederlanders zien dit niet langer in hun cineac’s maar in nieuwsuitzendingen op hun tv’s. Die nieuws-uitzendingen moeten kijkers trekken (vanwege de reclameblokken er voor en er na). Ze presenteren nu dus graag sensatie. Dus niet langer meer op de eerste plaats feitelijk nieuws en behaalde resultaten (als in de vroegere cineac) maar emoties en tegenslagen (op ca. 40 tv-kanalen). In hun kranten is er de zelfde teneur. In de films, als ze die nog gaan bekijken, is de sfeer niet heel veel anders.

Conclusies:
Maar er zijn ook veel positieve effecten te melden. Nog nooit leefden de Nederlanders zo lang en gezond. Nog nooit waren ze, gemiddeld, zo hoog opgeleid. Tenslotte nooit tevoren reisde de, gemiddelde, Nederlander zo veel en ver. Anders gezegd: nog nooit deden ze zoveel kennis en ervaring op en hadden ze zoveel tijd die te benutten en ook ervan te genieten. De hoge investeringen in de jeugd brengen nog steeds een hoog rendement. Dat is de beste hoop voor de toekomst.

Opmerkingen:
* Nederlandse films:
 een overzicht,
* Filmmuseum EYE, Amsterdam.

Import

Na de Tweede Wereldoorlog had Nederland geen filmindustrie meer, overleven en herstellen ging voor ontspanning en plezier. Dus was er een gewillige afzetmarkt voor de Amerikaanse filmproductie (Hollywood). Daardoor is het wellicht nuttig te beseffen wat in de achterhoofden van de Nederlandse filmkijkers zat.

Daarom zijn als eerste twee films over WWI (Nederlanders zagen  ze voor WWII) en twee over WWII (Nederlander zagen ze na WWII) aan deze lijst toegevoegd. Deze toevoeging kan misschien duidelijk maken welke gevoelens de films als the bridge on the river Kwai, Sink the Bismarck, The guns of Navaronne, etc. bij de oudere kijkers in Nederland opriepen: „Heeft dan niemand iets geleerd van de geschiedenis?”

De Eerste Wereldoorlog:
1916 Slag bij Jutland, !                         00:47 min.  History repeats itself,              Engels.
1918 The noise and the fury,

De Tweede Wereldoorlog:
1944
D-day deel 1, !                            43:48 min. National Geographic,                Engels.
1944 D-day deel 2, !                            43:47 min. National Geographic,                Engels.

Na tweede Wereldoorlog:
1956 The trapeze,                               1u42 min.  kleur,  James R. Webb,            Engels.
1957
The bridge on the river Kwai,     2u35 min.  kleur,  David Lean,                    Frans.

Jaren 1960:
1960 Sink the Bismarck,                     1u37 min.  z/w,    Edmund H. North,           Engels.
1961 The guns of Naverone,              2u10 min.  kleur,                                         Engels.
1961 El Cid,                                        3u03 min.  kleur,                                         Engels.
1961 Westside story,                          2u25 min.  kleur,  20th century,                   Engels.

1962 The longest day,
1962 How the west was won              2u17 min.  kleur,  Alfred Newman,             Engels.
1962 Lawrence of Arabia,                  3u46 min.  kleur,                                         Engels.
1968 a Space Odessy (remake),       2u29 min.  kleur,  Stanley Kubrick,             Engels.

Jaren 1970:
1970 Ryan’s daughter,                       1u43 min.  kleur, David Lean,                    Engels.
1975 One flew over Cuckoo’s nest,
1977 A bridge too far,

2016 A Space Odyssey (remake),     3u03 min.
????

Jaren 1990:
1992 Wuthering Heights part 1,        1u22 min.  kleur, Peter Bowker,                  Engels.
1992 Wuthering Heights part 2,        1u13 min.  kleur, Peter Bowker,                  Engels.

Jaren 2000:
2004 D-day in colour (remake),
2005 Casanova,                                2u35 min.  kleur, Russell T. Davies,           Engels.
2006 The Da Vinci Code,                  2u22 min.  kleur, Ron Howard,                   Engels.

Reflecties:
1955-1975 The war in Vietnam (analyse),

???? Een brug te ver (Comments),

???? Herdenking Market Garden.

???? Ben Hur

Een geschiedenis van olie,

D-day in colour,

Overlord & Neptune

The longest day
Een brug te ver