Joris Ivens (Joris is Nederlands voor zijn doopnaam George) is een kleinzoon van de, uit Duitsland geïmmigreerde, stadsfotograaf Wilhelm Ivens. De vader van Joris (Kees Ivens) was fotohandelaar en oprichter van de eerste keten van foto-zaken „Capi” in Nederland. Joris was de tweede zoon in het gezin. (Zijn moeder is de Nederlandse Dora Muskens).
Joris bezocht de HBS (een soort atheneum) in Nijmegen en maakt in de periode (1912) zijn eerste jeugdfilm „de Wigwam” over het wilde westen (Indianen en Cowboys) op de Kwakelberg in Nijmegen. Na de HBS vervulde hij zijn dienstplicht en werd vaandrig bij de veldartillerie te paard. Daarna (1919-1921) studeerde hij economie van de hoge school (universiteit) in Rotterdam. Hij werd er voorzitter van de studenten vereniging en raakte bevriend met Arthur Lehning. Hij vertrok dan naar Duitsland om fototechniek studeren (1919-1921) in Berlijn. Daarna loopt hij stage bij fotolaboratoria en raakt bevriend met de dichter Hendrik Marsman. Via hem leerde hij de fotografe Germaine Krull kennen. In deze periode maakte hij in die tijd een paar filmpjes bij de tuinhuisjes van zijn familie (het Zon-huis en het Maan-huis). In de jaren 1921-1931 werkte hij in de Capi-winkels van zijn vader in Amsterdam. Op 2 april 1927 trouwt hij met Germaine, werd medeoprichter van de filmliga. Ernaast begint hij zelf te experimenteren met filmen. Zijn film de Brug (1928) maakte hem in een slag beroemd.
Daarna (1928-1933) volgen de vorm- en bewegingsstudies zoals Regen en maakte hij de eerste Nederlandse geluidsfilm Philips Radio. Raakte bevriend met zijn secretaresse Helen van Dongen (die zich bij hem ontwikkelde tot een begaafde editor). In de periode 1932-1935 was hij, op uitnodiging, in de Sowjet-Unie waar hij een film maakte over de arbeidersjeugd in Maginitogorks, Komsomol (Heldenlied). Zijn andere filmprojecten in de Sowjet Unie liepen vast. (Ze zijn op internet niet meer te vinden).
In Nederland volgden tijdens de grote depressie, de bekende films: Nieuwe gronden (de inpoldering van de Zuiderzee) en Borinage (over de arme mijnwerkers in België).
De laatste crisisjaren en de tweede wereldoorlog (1936-1945) bracht Ivens hoofdzake-lijk door in de USA en Canada. Hij maakte er met name antifascistische films zoals The Spanish Earth (over de Spaanse burgeroorlog, samen met Ernest Hemmingway)…
Joris Ivens, Ernest hemingway met Ludwik Renn, XI International Brigade bevelhebber, Spanje / Afb. Bundesarchiv
… en ook The 400 million (over China, samen met Robert Capa). Verder maakte hij films in opdracht van het Amerikaanse ministerie van Defensie.
In 1946 nam hij ontslag als Nederlands regeringscommissaris voor de film uit solidariteit met de Indonesiërs. Maakte daarop de film Indonesia Calling die een krachtige oproep is voor een Indonesische onafhankelijkheid. Daarna (tot 1957) zwierf hij in oost Europa, met grote problemen omdat zijn paspoort niet verlengd werd.
Conferentie van de Wereldunie van Documentaire Film, Warschau
Wel maakte hij daar een aantal vakbondsfilms zoals: Das Lied der Ströme (in samen-werking met de schrijver Berthold Brecht en de componist Dimitri Sjostakovitsj.
In 1951 Trouwde hij de Poolse dichteres Ewa Maria Fiszer.
Zo rond 1955 werd de tijdsgeest die later als de jaren ’60 geduid zou worden wakker en verandert de (Europese) wereld. De kritische mening van de elite is achterhaald, want een nieuwe generatie ontwaakt. De studenten zijn kritisch, gaan naar de bioscopen en Ivens wordt heel populair. Zijn films worden steeds minder als verderfelijk linkse, of als communistische propaganda, gezien maar als een te waarderen openblik die de nieuwe tijd duidt.
Ivens zelf gaat weer zwerven. In de jaren 1957-1966 filmt hij in Frankrijk, China, Italië, Cuba, Mali en Chili de economische omstandigheden en de cultuur van die landen en maakt ook filmgedichten als: à Valparadiso en Pour le Mistral. In 1963 komt hij de film-maakster Marceline Loridan Rosenberg tegen. Ze blijken zowel professioneel als privé goed bij elkaar te passen. De films gaan over de gruwelijke oorlog in Vietnam en de Amerikaanse agressie en inmenging overal ter wereld. In 1969 vraagt de Nederland-se Minister (Marga Klompé) aan Joris Ivens een film te maken over Nederland.
Joris Ivens op de set van „De onvergetelijken”, 1971 / Afb. Archief Beeld en geluid
In de jaren 1971-1977 maakte Ivens een lange film in delen (de grootste ooit: ???.??? minuten) over de culturele revolutie in China: Hoe de Yukong de bergen verzette. Deze serie die in vele landen werd vertoond werd ook op de Nederlandse TV uitgezonden. In 1977 trouwde hij met Marceline Loridan en richtte met haar het productiehuis CAPI-Films op. Een groot filmproject in 1980-1983 over de geschiedenis van Florence (Italië) is nooit afgemaakt. In 1985-1988 volgde in China een film over de wind en de culturele geschiedenis van het land: Une histore de vent (Een verhaal van de wind).
Eerbetoon aan Ivens
1955 De internationale Wereld Vredesprijs.
1957 Een gouden palm op het festival van Cannes
1957 Een Golden Gate Award in San Francisco voor de film La Seine a rencontré (De Seine ontmoet Parijs).
1964 De eerste feestelijke ontvangst in Amsterdam die heeft geleid tot het herstel van de breuk tussen Ivens en Nederland.
1967 De Lenin Prijs voor Wetenschap en Cultuur in Moskou.
1978 De Royal College of Art in Londen verleent een ere-doctoraat.
1984 Benoemd tot commandeur van het Legion d’Honeur (Franse ridderorde) door de president Mitterand.
1985 Het Gouden Kalf (de grote prijs van het Nederlandse Film Festival in Utrecht) uit-gereikt door minister Brinkman.
1985 Geridderd tot Groot Officier van de Republiek Italië.
1985 De gouden medaille voor “de grote verdienste voor de Schone Kunsten” van de Spaanse koning Carlos.
1987 Ontvangt de „Che Guevarra” Prijs in Cuba.
1988 Krijgt de Gouden Leeuw voor zijn gehele oeuvre op het filmfestival van Venetië. 1988 Wordt ereburger van zijn geboorte stad Nijmegen.
1989 Ivens tot ridder in de orde van de Nederlandse Leeuw geslagen door koningin Beatrix. (Hij sterft kort daarna op 28 juni in Parijs).
1989 Marceline Evens-Loridan krijgt een Felix (Europese Oscar) voor zijn gehele werk in het bijzonder voor de laatste film (die ze samen maakten): Une Histoire du vent.
Filmografie
Joris Ivens
(☼ Nijmegen, 18 november 1898 – † Parijs, 28 juni 1989)
1912 De wigwam, 08 min, z/w, tekst, muziek, Nederland.
1927 Études des mouvements à Paris, 06 min. z/w, muziek, Nederland.
1928 De Brug, 14 min, z/w, muziek, Nederland.
1929 Regen, 13 min, z/w, muziek, Nederland.
1931 Philips Radio, 36 min, z/w, muziek, Nederland.
1933 Komsomol Lied der Helden, 52 min, z/w, muziek, Rusland.
1933 Nieuwe gronden, 29 min, z/w, muziek, Nederland.
1934 Borinage, 34 min, z/w, stom, België.
1937 The spanish earth, 54 min, z/w, geluid, U.S.A.
1939 The 400 million, 54 min, z/w, geluid, U.S.A.
1940 Power and the land, 37 min, z/w, geluid, U.S.A.
1946 Indonesia calling, 23 min, z/w, geluid, Australië.
1954 Das Lied der Ströme, Oost-Duitsland.
1957 La Seine a rencontré Paris, 31 min, z/w, geluid, Frankrijk.
1963 … à Valparaiso, 27 min, z/w & kleur, geluid, Frankrijk/Chili.
1966 Rotterdam Europoort, 20 min, kleur, geluid, Frankrijk.
1966 Pour le Mistral, 32 min, z/w & kleur, geluid, Frankrijk.
1967 Loin du Vietnam, 1u56 min, kleur, geluid, Frankrijk.
1968 Le 17ème parallèle, (Intro) 05 min, z/w, geluid, Frankrijk.
1976 La pharmacie, 1u15 min, kleur, geluid, Shanghai.
1976 Une histoire de ballon, 21 min, kleur, geluid, Frankrijk.
1980 Cinemafia, 33 min, kleur, geluid, Nederland.
1988 Une histoire de vent (intro) 06 min, kleur, z/w, geluid, Frankrijk.
Zie verder ook de Joris Ivens Stichting.
Voor een volledig overzicht zie: Joris Ivens.