Wrak in het IJsselmeer

Eind augustus, begin september 2016 heeft er in Nederland een grote bergings- operatie (uit de bodem van het IJsselmeer) plaatsgevonden. In die bodem was het wrak van een RAF bommenwerper (een Vickers Wellington bouwnummer R1322) aangetroffen, die daar was neergeschoten in de vroege ochtend van 9 mei 1941. De bemanning bestond uit zes Polen van het 305de  Poolse Bomber Squadron Ziemia Wielko-polska” (Groot-Polen”).

De R1322, die werd bemand door Kapitein Maciej Socharski (navigator), Sergeant Jan Dorman (piloot), Sergeant Zdzislaw Gwóźdź (tweede piloot), Korporaal Ludwik Karcz (boordschutter), Sergeant Stanisław Pisarski (boordschutter) en Korperaal 1ste klasse Henryk Sikorski (telegrafist). Ze verlieten het vliegveld van Syerston, in de buurt van Nottingham, op de 8ste mei 1941 om 22:56 uur en vlogen in de richting van Bremen, om bommen te werpen op de scheepswerf, de raffinaderij, de staalfabriek en op de Focke Wulf vliegtuigfabriek.

vickers_wellington

Vickers Wellington

Om 00:48 uur, zo’n 12-15 kilometer ten zuidwesten van Lemmer, werd de bommen-werper 320px-305th_polish_bomber_squadron-svgneergeschoten door een Duitse Messcherchmitt Bf 110 en stortte in het IJsselmeer. Al snel na die ramp, op 17 en 19 mei, spoelde de lichamen van Dorman en Gwóźdź aan wal en werden door de Duitsers op 20 mei 1941, met militaire eer, begraven op de Nieuwe Ooster begraafplaats in Amsterdam. Zes weken daarna spoelde bij Urk, het lichaam van korporaal Karcz aan op de kust. Op 2 juli werd de Poolse piloot er begraven met militaire eer, maar later is hij alsnog overgebracht naar de Rusthof” begraafplaats in Oud-Leusden. Een paar weken daarna vond men in het IJsselmeer de lichamen van twee bemanningsleden, die niet werden geïdenti-ficeerd door de RAF. (Bron: zzairwar.nl/dossiers/56.html). Slechts één van hen kan een lid van de R1322 crew zijn omdat, in het wrak zelf, alleen de overblijfselen van twee mannen zijn gevonden.

De geschiedenis van deze Wellington R1322 is een van de ca. 7.000 gevallen van militaire vliegtuigen die in Nederland, tijdens de Tweede Wereldoorlog, zijn neerge-schoten – in de meeste gevallen was dat dodelijk voor de bemanning. Veel vliegtuigen die in het water vielen of neergestorte bij de kust zijn voorgoed verloren. Die welke zijn neergestort op het land werden opgenomen door de zachte bodem. Sommige van die wrakken werden ontdekt tijdens het droogleggen van het IJsselmeer en de opbouw van een nieuwe polder, maar zijn nog steeds worden er 501 vliegtuigen vermist.

Het was de zachte Nederlandse bodem, met de noodzaak om haar te verstevigen met zand voor de bouw van huizen en wegen, die tot de grote operatie leidden om het wrak van de Wellington R1322 van de bodem van het IJsselmeer te halen. Precies op deze plek zit zand van een heel goede kwaliteit en het Nederlandse bedrijf Koninklijke Smals kreeg in 2014 toestemming voor de zandwinning in een gebied van 2,5 x 2,5 km en een diepte van 0,3-0,8 m. Deze werkzaamheden  zijn voorafgegaan door een onderzoek om het wrak van de bommenwerper op te sporen om uit te vinden of er nog onontplofte bommen waren en ook om resten van de bemanning te vinden en te bergen. Het was bekend dat er een wrak van een (vermoedelijk Engelse) bommenwerper zou kunnen zijn, maar het was niet duidelijk welk (want er waren meerdere mogelijkheden). In 2015 vonden de duikers delen van een vliegtuig en twee cilinders van een Bristol Pegasus 9 radiaal cilinder motor…

img_2578

… en een machinegeweer van het type Vickers .303 Browning, Mark II of IV. 

img_2654-m

Deze vondsten duidden met grote waarschijnlijkheid op een Wellington R1322, dit werd duidelijk bevestigd door latere ontdekkingen.

Het graven naar de resten van deze Wellington R1322 begon op 25 augustus 2016. Het was pas de tweede van dit soort operaties in Nederland, waarbij de laatste rustplaats van het wrak werd omheid en drooggepompt. (De voorgaande vond plaats in 1975 in de Oost-vaarders plassen ook in de provincie Flevoland, toen ging het om het wrak van een Liberator B-24 No. 42-7638).

dsc_0001-2

De kosten van deze operatie bedroegen zo’n € 1.000.000 en werden gedragen door de Vliegtuig Berging Koninklijke Luchtmacht (de eenheid van de koninklijke militaire luchtvaart die over de wrakken en de beschadigde vliegtuigen gaat) onder het bevel van majoor Ari Kappert (SOVB Klu – Staf Officier Vliegtuig Berging van die Koninklijke Luchtmacht). Rondom het wrak dat zo’n  4,5 m onder de waterspiegel lag, werd een metalen wand geplaatst met afmetingen van 23 bij 36 meter. Daarna werd er zo’n 4.000 m3 water weggepompt.

img_2561

img_2728

dsc_0020

Een groot probleem werd veroorzaakt door de grote waterdruk die bij de aanvang van de operatie lekken, naar het inwendige van het droog te pompen gebied, veroorzaakte.

Grondig onderzoek, laag voor laag, leidde tot de ontdekking van de resten (botten) van beide mannen, veel onderdelen van het vliegtuig en ook van de bewapening.

Al de eerste vondsten, waaronder plaatjes met inscripties zoals het serienummer van de motor en van Sikorski’s hoofdtelefoon (zijn naam erin gegraveerd) maakten duidelijk dat dit, zoals reeds werd verondersteld, het wrak van de Vickers Wellington R1322 was. Officieel werd één en ander op 7 september bevestigd.

dsc_0023

Onder de vliegtuigonderdelen waren: de propellers, delen van het landingsgestel, delen van de boordbewapening waaronder een machinegeweer type Browning 0,303 …

dsc_0009

img_2574

en een Smith & Wesson revolver in goede staat. (RAF vliegtuigbemanningen was het weliswaar niet toegestaan om persoonlijke wapens te dragen maar voor de Polen was daarop een uitzondering gemaakt omdat zij, door Duitsers gevangen genomen, geen kans op overleving hadden). 

????????????????????????????????????

Flare gun

Verder vond men kogels en vier bommen met een gewicht van 227 kg elk. Die bommen werden vervolgens ergens in de buurt van Assen tot ontploffing gebracht.
Zie het filmpje.

dsc_0017

dsc_0028

Film van magazinies.defensie.nl  

Op 19 september 2016, de dag na de herdenking van Operation Market-Garden, vloog een historische Lancaster PA474 ‘KC-A’ over het wrak R1322 als laatste eerbetoon aan haar Poolse bemanning – Zie het filmpje.

De overblijfselen van de Poolse militairen werden overgedragen aan het Nederlandse Militair Identificatie centrum van de „Bergings- en Identificatie Dienst der Koninklijke Landmacht” (BIDKL) in Soesterberg. De indentificatie procedure was succesvol. Het waren kapitein Maciej Socharski en korporaal 1ste klas Henryk Sikorski die in het wrak zijn gevonden. Gelukkig bleek het ook mogelijk om de stoffelijke resten van Sergeant Stanislaw Pisarski te identificeren, waarvan de lichamen tijdens de Tweede Wereld-oorlog naamloos begraven waren. Kapitein Socharski en korporaal 1ste klas Sikorski werden op 6 september 2017 plechtig begraven, met Pools militair eerbetoon, op de Nieuwe Ooster begraafplaats aan de Kruislaan 126, 1097 GA in Amsterdam. De ceremonie werd bijgewoond door een zoon van kapitein Socharski – de heer Krzysztof Socharski (geboren 28 augustus 1939) en de kleinzoon van Stanislaw Pisarski’s broer. Tijdens de ceremonie maakten twee historische vliegtuigen uit de Tweede Wereldoorlog drie vluchten over de begraafplaats en werd een bord toegevoegd aan het graf van het korporaal Pisarski. We waren er ook…

Begrafenis / afb. Han Tiggelaar

Dus is hun lot nu beter dan dat van de 1.085 piloten uit de Tweede Wereldoorlog die nog steeds in Nederland vermist worden. (228 Amerikanen, 600 RAF militairen van verschillende nationaliteiten en 247 Duitsers). Hun rustplaatsen zijn nu het water van de Waddenzee, van het IJsselmeer, van de monding van de Westerschelde danwel de bodem elders in Nederland.

DE BEMANNING VAN DE VICKER WELLINGTON R1322

Kapitein, Navigator:
MACIEJ WOJCIECH SOCHARSKI,
geboren op 1 Mei 1908  in Warsaw. 

socharski-p

Sergeant-Majoor, Piloot:
JAN PIOTR DORMAN,
geboren op 12 januari 1911 in Skała.

j-p-dorman-2

Sergeant, Tweede Piloot/Navigator:
ZDZISŁAW GWÓDŹ,
geboren op 19 April 1914 in Sambor (ligt nu in de Ukraine).

Korporaal, Staartschutter:
LUDWIK KARCZ,
geboren op 25 Augustus in Krakau.

karcz-p

Sergeant, Telegrafist/Boordschutter:
STANISŁAW PISARSKI,
geboren op 8 Maart 1915 in Suchowola.

pisarski

Sergeant, Telegrafist/Boordschutter:
HENRYK FRANCISZEK SIKORSKI,
geboren op 10 September 1916  in Jastrzębice.

sikorski

Opdat zij in vrede mogen rusten!

Zie ook: Nederlandse stichting Poolse oorlogsgraven.

Renata Głuszek, Jaap Geensen.

Foto’s van het wrak:
SOVB KLu (Koninklijke Luchtmacht) – met dank voor het delen van the foto’s.

Dit artikel is geschreven met de inspiratie en veel hulp van de heer Jaap Geensen die regelmatig bijdraagt aan de webplek: Holandia bez tajemnic” (Nederland zonder geheimen). Hij is als amateurhistoricus geïnteresseerd in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in Zeeland, waar hij woont. De heer Geensen heeft zijn werk voor Wings to Victory beperkt tot de provincie (Zeeland). In zijn historische zoektochten concentreert hij zich met name op Zeeuws-Vlaanderen. Dat Wings to Victory is vooral gericht op de verslagen van getuigen, rapporten en de documentaire bronnen van de politie, van de Duitsers en van de geallieerden. Dit is waardevol en wordt vooral zeer gewaardeerd door familieleden van de militairen uit de Tweede Wereldoorlog.

De heer Geensen schreef tevens voor Holandia bez tajemnic” de paragrafen: Pools succes onderbelicht & Clark Gable: Poolse bescherming & Axel 1944 – 2014 Herinnert en hielp door het graf van de soldaat Dabrowski te vinden (Van Bochlin naar Axel).

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.