K-waard

 Between rivers: the islands of the Batatians, part of the Peutinger map (Roman times)

toevoegen: huidige kaart van de Krimpenerwaard

Many foreigners do not understand how a polder is organized. De oldest polder is the Krimpenerwaard. A look at the structure of this waard makes the principle behind the “poldering”, may be, clear.

Polders
The soil of Holland lies in the western area lower than in the eastern parts. This meant the polders could only have a limited size. Otherwise, the eastern parts would be much to dry and western parts too wet. For practical reasons, most of the polders were combined to form “waarden”. So a polder is usually a “compartment” of a waard.

The inhabitants of a polder with “possessions” in the polder were called “ingelanden”. There are two types of these land-owners (“landowners built”: the home- and business owners and “landowners unbuilt”: the farmers). The landhowners elect together their polder governance the “Waterships” (Water Control Board). These Watership takes care of the local infrastructure (roads, ditches, the (low) dikes, the water level control, etc.) of their polder. The landowners unbuilt had to provide handwork and spanwork (horses) or to pay for it. The landholders formed the “dike army” that patrolled the dikes when needed (or pay for it).

Waarden
A waard a coherent set of polders. Worth is usually surrounded by rivers. The Romans wrote that the Batavians lived on islands between the rivers. The old Frisian laws were in use west of the river IJssel, the old Salic laws (including the Batavians) east of that river. The old shire Lake et Isela threatened by the subsidence of the land and the rising of the water level in the rivers became a problem area. Therefore the Dutch Count Floris II decided in 1097 to build dikes around it. The shire Lake et Isela became that way the Krimpenerwaard! From that time on Holland was becoming a poldercountry because Krimpenerwaard is the oldest polder in Europe.

Note:
A krimp (contraction) is a piece of land that tapers into the river. The “shrink”, is thus narrow in proportion as it goes further in, and thus has a “U” or a “V-shape”. It was therefore for military defence usefull. (“donot give a shrink”). Very remarkably, the name Krimpenerwaard emerges only after, by increasing the efficiency in the construction of dikes, most shrinks were been “straightened”.

Bestuur
Een waard wordt bestuurd door een hoogheemraadschap dat de zorg heeft over de gemeenschappelijke belangen van de polders (afwatering, doorgaande wegen, dijken, enz.). Oorspronkelijk werden die hoogheemraden gekozen door hun polderbesturen, later door alle inwoners van de waard danwel door de gemeenteraden in de dorpen. De voorzitter werd benoemd door, of namens, de graaf van Holland, later dus door de provinciale staten (dan formeel in vergadering bijeen) omdat de staten de grafelijke rechten (omstreeks 1550) hadden overgenomen. Als vertegenwoordiger “van de graaf” draagt de voorzitter (nog steeds!) de titel dijkgraaf.

Titelblad wetboeken

Krimpenerwaard
De oude gouw Lake ende Isela (Lek en IJssel) werd dus de Krimpenerwaard. Ruim 2.500 jaar geleden kwamen de Bataven er. Ze woonden op de wat hoger geleden gebiedjes (nog wel “hoogt” genoemd) omdat de rivieren met regelmaat het gebied overspoelden. Die eerste vestigingen werden hofsteden genoemd. Oude boerderijen hebben vaak een hoger gelegen opkamer waar men, bij overstromingen, droge voeten hield. De oude boerderijen stonden op grond die iets hoger was dan de omgeving. Dit is vaak niet meer te zien omdat de grond is ingeklonken en omdat er ook nieuwere boerderijen als vervanging (na bijvoorbeeld brand) op oude “plaatsen” gebouwd zijn.

Op die wat hoger gelegen delen ontstonden de kleine gemeenschappen die soms nu nog te herkennen zijn als de kernen van buurtschappen. De dorpen ontstonden meestal op de hogere plaatsen, langs een rivier, op de grenzen van twee polders (dus met een groter economisch draagvlak). Een dorp had tenminste één meent, één café, één kerk, en één school, de “(al)gemene” ruimten van een gemeente! (pas sinds zo’n 150 jaar moest er ook een raadhuis zijn. Wanneer dit viertal (later vijftal) niet compleet was sprak men van een buurtschap.

Het is opmerkelijk dat zo een, toenemend democratische, drie lagen structuur ontstond die (bestuurlijk) ondanks herhaalde schaalvergrotingen, ruwweg, nog steeds bestaat.

Schematisch:
1. de hofsteden, de ridderschappen, het grafelijk hof,
2. de heerlijkheden, de hoge heerlijkheden en het hof van de graaf/hertog/bisschop,
3. de heemraadschappen – de hoogheemraafschappen – de (Provinciale) Staten,
4. de gemeenteraden (gefuseerde heemraadschappen), de provincies (gefuseerde hoogheemraadschappen) en de Staten-Generaal (gefuseerde provincies).

toevoegen: oude kaart van de Krimpenerwaard (Let op, het zuiden – de richting naar Rome – is hier boven!)

toevoegen: oude kaart van de Krimpenerwaard (Let op: het zuiden is nu beneden!)

Vlag en wapen Krimpenerwaard invoegen.

Totaal K5
Oppervlakte: 149,97 km2         Bevolking 53.915  inw.       Bevolkingsdichtheid: 359,51

Lokale radio (nu nog Vrolek)  Lokale TV (nu nog Vrolek)  Lokale telext (nu nog Vrolek)

Wordt 01-01-20025): KW radio, KW tv en KW tekst. (Vrolek verdwijnt na 30 jaar!).
Plaats/                                   Buurtschap           Polder / Opmerking

  • Ammerstol                   Kern                      …
    1                                    …                           …
    2                                    …                           …
    3                                    …                           …
  • Bergambacht               Kern                      …
    1                                    …                           …
    2                                    Benedenberg        …
    3                                    Zuidbroek              Zuidbroek
  • Berkenwoude              Kern                       …
    1                                    Achterbroek           …
    2                                    Wellepoort             …
  • Gouderak                     Kern                       …
    1                                   Kattendijksblok       …
    2                                   Middelblok              …
    3                                   Veerstalblok           …
  • Haastrecht                  Kern                        …
    1                                   …                            …
    2                                   …                            …
    3                                   …                            …
  • Krimpen aan de Lek   Kern                       …
    1                                   Noord                    Krimpen
    2                                   Zaag                      De Zaag
    3                                   Meent                    Schuagt (tot 1986 bij Lekkerkerk)
  • Lekkerkerk                 Kern                       …
    –                                   Meent                     Schuagt (1986 naar Krimpen a/d Lek)
    1                                  Opperduit               den Hoek
    2                                  Schuwacht             Schuagt
    3                                  Loet                        Loet
    –                                   Zuidbroek               Zuidbroek (18.. naar Bergambacht)

Ode aan Lekkerkerk
-1-                                                             -2-
Waar ik ter wereld mag zoeken,               Ga je de stoep naar de dijk op,
Wat ik ook elders ontdekt,                        Dan treft je steeds weer dat beeld:
Nimmer kan het evenaren,                       d’Lek met de wiekende meeuwen,
Mijn dorpje hier aan de Lek.                     Zonlicht op ‘t watervlak speelt.
Nergens ben ik zo tevreden,                    ‘t Veerbootje gaat juist vertrekken;
Nergens voel ik me zo rijk,                       Vaar eens mee naar Lekkerland,
Als in mijn dorpje Lekkerkerk,                  Prachtig is ‘t panorama:
Mijn dorpje hier langs de dijk.                  Lekkerkerk aan d’overkant.

-3-                                                            Refrein:
Heerlijk is ‘t om te gaan wand’len,           Lekkerkerk, oh Lekkerkerk,
Voorstraat door en langs de muur.          Dorpje waar ‘k zo van hou!
Als ik de schepen zie varen,                    Lekkerkerk, oh Lekkerkerk,
Ver over ‘t watervlak tuur.                        Altijd denk ik aan jou!
Weet ik: neen, dit vind je nergens,          In mijn dorpje Lekkerkerk,
Dit vind je alleen hier,                              Hier aan de hoge dijk,
In mijn geliefde Lekkerkerk,                     Van de brede Lekrivier,
Mijn dorpje aan de rivier.                         Ben ik gelukkig en rijk!

  • Ouderkerk aan den IJssel Kern               …
    1                                  Lage weg                de Nesse
    2                                  de Krom                  de Geer
    3                                  ‘t Oude Land           de Zijde
  • Schoonhoven            Kern                        het Hofland
  • Stolwijk                      Kern                         …
    1                                  Beijerse                    …
    2                                  Coolwijk                   …
    3                                  …                              …
  • Vlist                            Kern                          …
    1                                  Bonrepas                  …
    2                                  Westzijde                  …
    3                                  Oostzije                    …
  • Krimpen aan den IJssel Kern (Tenge)      …
    1                                  Boveneind               Lange Land
    2                                  Krom                       Korte Land
    3
                                     Stormpolder            Kralingse Polder

Opmerking: De oude lage heerlijkheid Krimpen werd (vermoedelijk rond het jaar 850) gesplitst in Krimpen aan de IJssel en Krimpen aan de Lek.

Krimpen aan den IJssel maakt sinds 1966 geen deel meer uit van de regio Krimpener-waard maar van de regio Rijnmond! Het maakt dus ook na 1-1-2015 geen deel uit van de gemeente Krimpenerwaard.

Oude postweg: De route van den Haag – Delft – Rotterdam – Kralingseveer – Stormpolder (Kralingse polder) daarna over de Lansing (Landscheiding = de grens tussen Krimpen aan den IJssel en Krimpen aan de Lek) langs de Loet naar Utrecht, zou een Postweg geweest zijn. (Op de Lagere School werd verteld dat dit ooit een oude Romeinse/Bataafse “weg” zou zijn geweest).

Dorpen Er waren aftakkingen naar de oude dorpskernen. O.a één naar het veer in Lekkerkerk. Bij het veer in Lekkerkerk kon overnacht worden. De Herberg heette Den Prince van Orange, later de Groote Boer, thans is dat het Chinese restaurant De Golden River. Het “officiële” veerhuis, woonhuis met wachtruimte van de veerman) is nu een café dat naast de Golden River staat).

Lekkerland  Oud-Lekkerland  Lekkerkerk De oudst bekende naam van Lekkerkerk is Lekkerland. Van Lekkerland uit is er een ontginging aan de zuidzijde van de Lek opgebouwd. Nadat die beide dorpen bestuurlijk gesplitst waren moest Nieuw-Lekkerland een jaarlijkse hoeveelheid zilver aan Oud-Lekkerland betalen als erkenning “dat het daaruit was voortgekomen” (als compensatie voor de verloren opbrengsten uit haar investeringen). Deze uitkering is gestopt in de Franse tijd). Nadat de kapel in Oud-Lekkerland was uitgebouwd tot een volwaardige kerk, werd de naam van het dorp veranderd in Lekkerkerk. Lekkerkerk was de kern van een “hoge” (of Hals-) heerlijkheid. Het had dus een eigen bestuur en ook eigen “hoge” rechtspraak. De andere kernen waren alleen “lage” (of ambachts) heerlijkheden. Men kon alleen in den Haag nog in beroep gaan tegen een gerechtelijke uitspraak van Lekkerkerk. Het galgenveldje (voor de doodstraf) bestaat nog steeds (het is de landtong in het Druitenwaaltje). Die doodstraf werd echter zelden toegepast, vaker was het een werkstraf: slavenarbeid dus een bepaalde klus/taak voor de gemeente uitvoeren waarbij omvang en kwaliteit waren bepaald, dus niet de duur ervan. Prins Willem I van Oranje droeg de titel (hoge) Heer van de Lek. Hij gebruikte deze titel tamelijk vaak want, net als zijn opvolgers, was hij door dit bezit “gegoed” in Holland en kon daarom Stadhouder in Holland worden. Hij had daardoor weinig tijd zich met “zijn” hoge heerlijkheid te bemoeien zodat de Lekkerkerkers (volgens de andere dorpen) een wat vrijgevochten, eigenzinnig liberaal en buitenkerkelijk volkje werden. Het gebied van die Hoge Heerlijkheid (het westen van de Krimpenerwaard) was lange tijd nog zichtbaar in de oude wapens van de buurtschappen en de gemeenten door één (gedeeltijke erbij behorend) of drie manen (volledig ertoe behorend). Zo voerden, bijvoorbeeld, Lekkerkerk en Ouderkerk drie wassende manen terwijl Krimpen aan den IJssel en Stormpolder er drie krimpende had.

In de Franse tijd werd heel Nederland bestuurlijk heringedeeld. Zo werden zelfs de buitendijkse gronden bij Lekkerkerk (ook Nassauwse gronden genoemd) aanvankelijk tot een zelfstandige gemeente verheven en werd bijvoorbeeld de (tot dan Lekkerkerkse) buurtschap Zuidbroek bij Bergambacht gevoegd.

Opmerking Dit betekende dat de kerkklok van Lekkerkerk in Zuidbroek te horen moest zijn. Toen in de Tweede Wereldoorlog de bronzen klokken door de Duitsers uit de toren waren gehaald heeft men op de scheepswerf ijzeren ringen, gemaakt van scheepshuid, op elkaar gelast tot vervangende klok. Men heeft toen gecontroleerd of die klokken in Zuidbroek te horen waren. Die klok is later vervangen door één nieuwe. De zelfgemaakte ijzeren klok is daarop beschikbaar gesteld aan het museum in Gouda en is waarschijnlijk als oud ijzer aan een opkoper verkocht.

Dijkbouw 2014

Krimpenerwaard (chanty)

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.