Hieronder brengen we een verhaal van de Nederlandse amateur-historicus Jaap Geen-sen, die zeer geïnteresseerd is in de Tweede Wereldoorlog. „het Poolse succes onderbelicht” is een aanvulling op „Axel herinnert 1944 – 2014” en toont de bevrijding van Zeeland door de Polen (najaar 1944), in een breder perspectief.
Volgens Jaap Geensen was het succes van de 1ste Poolse Pantserdivisie van groot belang voor het openen van de zo belangrijke aanvoerroute (voor militair transport) over de Schelde naar Antwerpen (de belangrijkste geallieerde aanvoerhaven). Deze bijdrage is wat oneerlijk overschaduwd door de nogal al ruime publiciteit van de operatie „Market Garden”. Wij danken de heer Geensen voor zijn bijdrage.
POOLS SUCCES ONDERBELICHT EN ONDERSCHAT
Door Jaap Geensen
Met het bevrijden van Oost Zeeuws-Vlaanderen van de Duitsers op 20 september 1944 behaalde de 1ste Poolse Pantser Divisie een prachtig resultaat.
1ste Poolse Pantser Divisie
Om het belang er van te begrijpen is het goed om eens te zien wat op dat moment de situatie was voor de geallieerde legers in West Europa. In het oosten liepen de Amerikanen vast tegen de Duitse grens en de Siegfried Linie. Hetzelfde gold voor de Engelsen die ten noorden (links van) de Amerikanen vochten. Aan de noordkant was de hoop gevestigd op wat de doorbraak bij Arnhem naar Berlijn zou moeten worden – Market Garden. „Market Garden” bleek al ras een geweldig fiasco wat veel energie en verliezen heeft gekost en geen significante terreinwinst had opgeleverd.
Opmerking:
Een grote tegenstander van die operatie Market Garden was generaal Stanislaw Sosabowski. Hij was bevelhebber over de Poolse 1ste Onafhankelijke Parachutisten Brigade die de Engelsen autoriteiten verantwoordelijk stelde voor het mislukken van die operatie. Op hun verzoek werd Gen-eraal Sosabowski het bevel over de 1ste IPB ontnomen. Na de oorlog werkte hij als een gewone werknemer in een aantal fabrieken in Groot-Brittannië. Zijn verdiensten wer-den in Nederland wel gewaardeerd. In 2006 ontving hij (postuum) de Bronzen Leeuw – een zeer hoge koninklijke militaire onderscheiding. (Nederlanders waren verontwaar-digd over de manier waarop de Britten de Poolse generaal hebben behandeld [RG]).
Bronzen Leeuw voor generaal Sosabowski.
Het Canadese 1ste Leger was tot dichtbij de grens van West Zeeuws-Vlaanderen gena-derd en maakte zich op om net als de Polen door te stoten naar de zuidelijke oever van de Westerschelde. Een aantal havens langs de Frans-Belgische kust waren door de Duitsers ingericht als „Festung” en werden dus voorlopig door de Canadezen met rust gelaten.
Noordelijk front 16 October – 10 November, 1944
Een probleem voor de legers op dat moment was wel de lange aanvoerroute voor de bevoorrading. Die kwam maar mondjesmaat door vanuit de geimproviseerde havens in Normandië. Er was tekort o.a. aan munitie en brandstof. Europa’s tweede haven Ant-werpen was in handen van de Engelsen maar onbruikbaar omdat de Westerschelde nog steeds door de Duitsers werd gecontroleerd.
Het verdedigingsvacuüm dat de Duitse 712de Infanterie Divisie in West Zeeuws-Vlaanderen had ach-tergelaten (zie ook: Axel 1944-2014. Herinneringen) was opgevuld door de 64ste Infanterie Divisie. West Zeeuws-Vlaanderen en het er aan grenzende stukje België werden door het „Opperbevel in Berlijn” uitgeroepen tot de „Festung Schelde Süd” en het eiland aan de noordzijde van de Schelde werd de „Festung Walcheren”. Dit betekende niet dat er extra wapens of versterkingen werden gestuurd maar wel: geen overgave en vechten tot de laatste man. Ook werd gedreigd met maatregelen tegen de familie in Duitsland, krijgsgevangenen worden was dus geen optie evenmin als terugtrekken.
De Canadezen in het Westen hadden het heel moeilijk tegen deze Duitsers die zich merendeels ophielden achter onder water gezet terrein. Op 9 oktober, waren ze nog niet ver gevorderd. Dit alles ondanks hun zware artillerie beschietingen en uitgebreide luchtsteun. Nu bleek hoe waardevol het succes van de Polen was want er werd een amfibische landing opgezet over de Braakman, ten westen van het bevrijde Terneuzen.
Oversteek van de Schelde
Bij Hoofdplaat (west Zeeuws-Vlaanderen) werden de Duitsers in de rug aangevallen en hoewel het nog tot 2 november duurde eer ze de laatste kogel verschoten, betekende deze landing toch het begin van het einde. Vanuit het Oosten werd nu de Duitse verdediging stelselmatig opgerold. De zuidoever van de Westerschelde was vrij!
De slag om de Schelde
Ook op de noordelijke oever werd alles in het werk gesteld om de Duitsers daar te verdrijven, van Antwerpen uit werd de strijd noordwaarts gevoerd en via Hoogerheide werd Zuid-Beveland aangevallen. Maar dat alles verliep zeer moeizaam. Toen men in westelijke richting gevorderd was tot aan het kanaal door Zuid-Beveland forceerde men van het bevrijde oosten van Zeeuws-Vlaanderen uit, weer een doorbraak door vanuit Terneuzen op 26 oktober met succes een amfibische landing op te zetten naar Baar-land. Voor de tweede keer werden de Duitsers, van Oost Zeeuws-Vlaanderen uit, in de rug aangevallen en met als resultaat dat men door kon stoten tot de Sloedam, de toegang tot het eiland Walcheren. Op 8 november gaven de laatste Duitsers zich op Walcheren over.
Duitse krijgsgevangenen in Antwerpen (5 September, 1944)
Het mijnenvrij maken van de Schelde duurt tot 26 november …
Britse mijnenvegers in de delta van de Schelde
… en op 28 november liep het eerste konvooi van 18 vrachtschepen in Antwerpen bin-nen met honderd tachtig duizend ton lading!
Het eerste vrachtschip komt de haven van Antwerpen binnen
het lossen van de schepen in Antwerpen, November 1944
Op 16 december deden de Duitsers een verwoede poging om Antwerpen te heroveren, hoewel ze 100 km oprukten liepen ze vast wegens gebrek aan brandstof (het Ardennen offensief).
Olie wordt gelost van het SS Fort Cataraqui, Antwerpen November 1944
Hoe anders had het kunnen aflopen als de geallieerden op dat moment ook be-voorradings problemen hadden gehad? Het ogenschijnlijk niet zo belangrijke succes van de vlotte verovering van oost Zeeuws-Vlaanderen door de Polen is zeer zeker een niet te miskennen factor geweest bij het bereikbaar maken van de Antwerpse haven. Hetgeen van vitaal belang was voor de verdere veldtocht tegen Duitsland.
Officier van de 1ste Poolse Gepanserde Divisie (links)
Jaap Geensen
Lees ook: Axel 1944 – 2014. Herinngeringen, Clark Gable: Poolse bescherming en Een wrak in het IJsselmeer,
Over de auteur:
Jaap Geensen is een amateur-historicus en -archeoloog. Hij is bovenal geïnteresseerd in de lokale geschiedenis en heeft een aantal artikelen over Zeeuws-Vlaanderen in de Tweede Wereldorlog gepubliceerd. Hij werd er geboren en keerde er na zijn pensionering terug.
Foto’s: Wikipedia, Jaap Geensens archief
Foto:The first coaster entering Antwerp docks.
Is er meer bekend van dit schip?
Zoals naam,nationaliteit,grootte,datum binnenkomst,lading.
Met vr groet, E.Woertman
Sorry, I can’t help. All I know is the picture description. / Sorry, ik kan het niet helpen. Alles wat ik weet is de foto beschrijving. Vriendlijke groet – Renata
Het eerste Amerikaanse vrachtschip James B. Weaver arriveerde op 28 november 1944 met manschappen en materieel van de 268th Port Company.