De Nederlandse joodse redder

60ste herdenkingsdag van het overlijden van Konstanty Rokicki – een Poolse Consul die Nederlandse Joden tijdens de Holocaust heeft gered

Deze woensdag, 18 juli, markeert de 60e herdenkingsdag van het overlijden van Konstanty Rokicki (1899-1958), een Poolse Consul uit Bern die tijdens de Holocaust Paraguayaanse paspoorten heeft vervalst om hiermee levens van honderden Joden te redden waarvan 136 Nederlandse burgers. Deze paspoorten werden naar de kampen in Westerbork en Bergen-Belsen gesmokkeld en werden daar gebruikt om hun deportatie naar Duitse vernietigingskampen in bezet Polen te voorkomen. Volgens de gegevens van de Poolse ambassade in Bern, hebben Rokicki en zijn Joodse vriend, Juliusz Kühl, het voor elkaar gekregen om voor meer dan 2.200 personen Paraguayaanse paspoorten te vervalsen (hele gezinnen werden van de documenten voorzien).

Een op de tien van deze groep was Nederlands, onder andere: Aron Schuster (de toekomstige opperrabbijn van Amsterdam), Hanna “Hannelie” Pick-Goslar (een vriendin genoemd door Anne Frank in haar dagboeken), evenals andere rabbijnen, universiteitsprofessoren, journalisten en leden van de Nederlandse elite. De ambassade in Bern heeft opnieuw een volledige lijst met namen van overlevenden samengesteld, waarvan er op zijn minst een dozijn tot op de dag van vandaag nog leven.

 

 

 

 

 

 

 

left: Hanna “Hannelie” Pick-Goslar / picture: a still from the movie “Hannah Pick Goslar on Anne Frank” / right: rabbi Aron Schuster

Het is waarschijnlijk dat er nog meer Nederlandse overlevenden zijn. “Tot nu toe zijn we erin geslaagd om het lot van slechts ongeveer een derde van de mensen die Paraguayaanse paspoorten verkregen vast te stellen”, zegt Jakub Kumoch, de Poolse ambassadeur in Bern.

Hij voegt eraan toe dat er nog lijsten moeten worden opgesteld van mensen die paspoorten van Honduras, Bolivia, Haïti en andere landen hebben ontvangen (deze werden van de honoraire consuls van die landen gekocht) wat betekent dat er nog meer namen van Nederlandse overlevenden in de toekomst worden gepubliceerd.

Rokicki en Kühl handelden met het volledige medeweten en toestemming van (waarschijnlijk ook in opdracht van) Aleksander Ładoś, de ambassadeur die tussen 1940 en 1945de Poolse regering in ballingschap in Bern vertegenwoordigde. Ook zijn plaatsvervanger, Stefan Ryniewicz, nam deel aan deze illegale activiteit. Alle vier diplomaten handelde in nauwe samenwerking met vertegenwoordigers van Joodse organisaties. De procedure bestond uit het kopen van blanco paspoorten van Latijns-Amerikaanse honoraire consuls en het invullen van de namen van Joden die zaten in getto’s en kampen in bezet Polen en Nederland. Lijsten met namen werden voorbereid door de vertegenwoordiger van het Wereld Joods Congres (WJC) in Genève, Abraham Silberschein, en door de leider van de Zwitserse tak van Agudath Yisrael, Chaim Eiss.

Dankzij deze paspoorten konden veel mensen gered worden van de zekere dood in Duitse vernietigingskampen, en in 1945 werd het mogelijk om sommige van deze passporthouders uitwisselen in ruil voor Duitsers die door de geallieerden werden geïnterneerd.

“Aanvankelijk was het doel van de Poolse missie en haar Joodse partners om onze Poolse joden te redden, maar al sinds 1943 werden valse paspoorten ook verstrekt aan Nederlandse en staatloze personen – voormalige burgers van het Duitse rijk die door de nazi’s hun burgerschap werden ontnomen”, zegt ambassadeur Kumoch. Hij spreekt ook zijn dank uit jegens de leden van de Nederlandse gemeenschap van overlevenden en onderzoekers van de Holocaust voor hun hulp bij het vaststellen van het lot van deze groep Nederlanders. Hij vermeldt dat “de kennis over de heldhaftige activiteiten van onze voorgangers werd voornamelijk onthuld door de leden van de Joodse gemeenschap. Het communistische regime was nooit geïnteresseerd in dit verhaal “.

Bijna alle ontdekte Paraguayaanse paspoorten werden ingevuld met het handschrift dat lijkt op dat van Konstanty Rokicki, en in de archieven van het instituut Yad Vashem kan men correspondentie vinden tussen Rokicki en Abraham Silberschein waar de details over de vervalsing van de paspoorten worden besproken.

Na de Tweede Wereldoorlog, leefde Konstanty Rokicki in Zwitserland, waar hij overleed in 1958. Hij liet geen memoires achter. Hij werd begraven in Luzern op een begraafplaats voor de armen. Onlangs werd er door de Zwitserse politie een document ontdekt waarin Rokicki’s deelname aan “een illegale paspoortenaffaire” in 1946 werd beschreven. De politie steunde echter zijn aanspraak op permanent verblijf in Zwitserland, vol overtuiging dat zijn betrokkenheid bij “illegale” activiteiten gebaseerd was op morele en humanitaire gronden, en dat hij geen voordeel behaalde met deze praktijken.

Momenteel wordt gewerkt aan de identificatie van het graf van Rokicki, dat in de loop van de jaren zeventig en tachtig werd gesloopt. In 2017, kwam zijn naam zelden voor in historische studies. Zijn naam werd pas hersteld door de publicaties van Poolse en Canadese journalisten die in augustus 2017 ongepubliceerde bronnen hebben gevonden. Het geval werd ook onlangs beschreven door de Israëlische krant “Haaretz”.

 

Published: July 17, 2018

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.