Bescherming: Clark Gable

Wat verbond in de Tweede Wereldoorlog Clark Gable, toen „De koning van Hollywood” genoemd met Nederland en met een Poolse piloot. Jaap Geensen vertelt hierover in het volgende verhaal als een van de Pools-Nederlandse gebeurtenissen in WO II. Dit verhaal illustreert tevens  de positieve grondhouding van de Nederlanders tegenover de Poolse militairen tijdens die oorlog.

Toen Amerika zich in de strijd met Duitsland mengde werd de U.S. Army Air Force in een razend snel tempo opgebouwd. In 1939, voor de oorlog in Europa begon telde het vliegende onderdeel van het Amerikaanse leger maar 25.000 leden. Eind 1941 waren dat er 354.000, in 1942 al 1.600.000 man en in december 1943 waren er al 2.374.000 personen in actieve dienst bij het luchtwapen. Bij een dergelijke snelle opbouw waren rekrutering en opleiding natuurlijk van doorslaggevend belang. Daarom zette men in 1942 een filmafdeling op binnen die USAAF. Dat diende twee doelen: propaganda films maken om nieuwe rekruten aan te trekken en om instructiefilms te produceren om de opleidingen te bespoedigen.

Voor die afdeling was de dag (in 1942) waarop de „Koning van Hollywood” (zoals Clark Gable toen genoemd werd)GABLE-Clark-Captain-USAAF-with-CALHOUN-William-C.-Captain-USAAS-4-May-1943 in 1942 tekende, een heel belangrijk moment. Hij was toen al wereldberoemd geworden door zijn rol in de top film „Gone with the wind”, ofwel: „Gejaagd door de Wind”. Na het doorlopen van de officiersopleiding en de boordschuttersschool in Texas werd hij luitenant. Samen met de 351ste Bombardment Group kwam hij in april 1943 naar Polebrook in Northamptonshire, Engeland. Al snel na zijn aankomst werd hij bevorderd tot kapitein en begon met het filmen van „Combat America”. Clark Gable maakte er geen problemen van om in bombardements-vluchten mee te vliegen (met het risico te worden neergeschoten boven het vijandelijke gebied). Zijn eerste vlucht  was met de 303ste Bomber Group naar Antwerpen op 4 mei 1943. De doelen waren de fabrieken van FORD en van GENERAL MOTORS. Op de foto: Clark Gable (rechts) en Captain William Calhoun, pilot. 

De oorlogsdagboeken van de afdelingen vertellen het verhaal:

Eight Air Force VIII Bomber Command Missie nr 54:
79 B-17’s starten om de fabrieken van Ford en General Motors in Antwerpen, België te bombarderen. 65 Toestellen bombarderen de doelen tussen 18.39 en 18.43 uur
plaatselijke tijd.
We claimen dat 10-0-1 Luftwaffe toestellen; 16 B-17’s zijn beschadigd. Slachtoffers: 3 gewonden.

De B-17’s werden geëscorteerd door 117 P-47C’s tot 175 mijl (280 km) van de basis af. Er is ook een afleiding gevlogen door 20 B-17’s en 13 B-24’s in de richting van de Franse kust. Dit lokte meer dan 100 Duitse vliegtuigen in de lucht (ongeveer de helft van het aanwezige potentieel in de regio). We hielden hen lang genoeg in de lucht om te voorkomen dat ze de belangrijke operatie zouden kunnen aanvallen. Geen van de 33 toestellen die de afleidingsmanoeuvre deden werd beschadigd of ging verloren.

Het zicht gedurende de vlucht was uitstekend. De bommenwerpers met de jager-bescherming (om de vijand op afstand te houden) deden een probleemloze bomaanval met een bommenlast van 52,5 ton 1,000 pondsbommen met een dodelijke nauwkeurigheid precies op het doel.

Het Luchtafweergeschut was licht en onnauwkeurig en veel bemanningsleden (van de bommenwerpers) zagen zelfs de wolkjes van de ontploffingen niet.
Deze bommenwerpers werden geëscorteerd door Spitfires van de RAF en door P-47 Thunderbolts van de USAAF.
Zo’n 30 tot 40 vijandelijke FW-190’s en ME-110’s voerden een aanval uit die ongeveer 20 minuten duurde. De bemanningen rapporteerden dat ze nog nooit zoveel jagers ter gelijker rijd  in de lucht hadden gezien en dat de escort jagers ze op een veilige afstand wisten te houden. Toch slaagden enkelen er in om door de bescherming te breken en de bommenwerpers aan te vallen. Ze kwamen zo dichtbij dat het zo af en toe leek dat ze met de Vliegende Forten in botsing zouden komen. Vijf vijandelijke toestellen werden als vernietigd geclaimed en één als beschadigd. De 303ste B.G. kreeg acht aanvallen te verduren.

Kapitein Clark Gable vloog als waarnemer in de leidende B-17, „The 8 Ball Mk II” Vijandelijke jagers beschadigden dit toestel licht. Kapitein Gable bemande de mitrailleur van de radio ruimte.

Clark Gable

De „8 Ball MK II” bemanning op 4th May, 1943. I rij: de eerste van rechts is Clark Gable en de vijfde van links is captain William Calhoun, pilot

Een internationale actie

De GM fabriek maakte legervoertuigen voor de Wehrmacht en Ford produceerde zo’n 18 legertrucks per dag. De Amerikaanse legerleiding besloot daarom om deze (Amerikaanse!) fabrieken buiten bedrijf te stellen middels een luchtaanval. De 79 bom-menwerpers werden op hun uitreis beschermd door 117 Amerikaanse P-47 jagers.

C4SchadeFordmei43

Grond opname van de Ford fabtiek, treffer van de aanval op Antwerpen op 4 Mei, 1943, door het 8ste Bomber Command.

Omdat hun actieradius op dat moment nog te klein was konden ze niet mee tot Antwerpen maar moesten ze bij Walcheren terugkeren. Nadat de Vliegende Forten hun bommen hadden gelost zouden ze opgevangen worden door 6 Squadrons RAF jagers, zo’n 70 tot 100 Spitfires. Die moesten op de terugvlucht naar Engeland bescherming bieden tegen de Luftwaffe.  Deze groep was nogal internationaal van samenstelling: twee Poolse Squadrons het 315de en het 316de, een Frans Squadron, twee Canadese en een Engels RAF Sqadron.

Opmerking:
Ook de database van
www.wingstovictory.nl  geeft veel informatie over 4 mei 1943.

Pilot uit Dęblin

LegowskiOnder de Poolse piloten bevond zich ook Flight/Officer Tomasz Jan Łęgowski (als men meer weten wil over het verder heel interessante verhaal van Jan Łęgowski Kijk hier). Toen in september 1939 de oorlog tussen Duitsland en Polen uitbrak was hij net aan zijn tweede jaar van de opleiding tot vlieger aan de militaire vlieg-school in Dęblin begonnen. Die cadetten slaagden er in zowel aan de Duitsers als aan de Russen te ontkomen en daarbij naar Roemenië te ontsnappen. Op een Grieks schip bereikten ze Frankrijk. In februari 1940 werd Tomasz Jan Łęgowski in Engeland toegelaten als leerling vlieger bij de RAF.

Op 4 mei 1943 vloog zijn squadron, het 316de RAF eerst naar Manston, het vliegveld dat het dichtste bij België lag. Na bijgetankt te hebben vertrokken ze daar vandaan om zo lang mogelijk bij de bommenwerpers te kunnen zijn. Vlak nadat ze de bommenwerpers gevonden hadden werd de Spitfire van Jan getroffen en moest hij er uit springen. De Spitfire brak in stukken die neervielen net ten noorden van Hulst waar ze op een haar na een jongen en een meisje misten die in het veld waren. De motor vloog tussen het huis en de schuur van hun boerderij door zonder verder schade aan te richten.

De route van Jan Łęgowski.

Jan was van grote hoogte gesprongen en met een straffe oostelijke wind dreef hij aan zijn parachute kilometers weg om uiteindelijk te landen vlak voor een boerderij bij Zaamslag. De boer en zijn vrouw hielpen hem om zijn opbollende parachute plat te krijgen zodat hij niet meer voortgesleept werd door de wind. Jan slaagde er in om zijn pistool weg te geven aan een van de jonge mannen die aan kwamen rennen toen ze hem neer zagen komen. Jan had verwondingen aan zijn been en zijjn gebit en de ochtend erna ook twee blauwe ogen. Heel kort na zijn landing arriveerde er al een Duitse luxe auto en de officier erin maakte hem tot krijgsgevangene”.

Een meisje van een jaar of 17 dat, Jan uitwuifde toen hij vertrok in de Wehrmacht auto, werd ook gearresteerd omdat ze duidelijk haar sympathie voor de vijand” toonde. Na een nacht in de gevangenis van de SD in Terneuzen te hebben doorgebracht werd ze gelukkig toch weer vrijgelaten.

In Spitfire 316

Jan werd door de Duitse officier naar Hulst gereden en natuurlijk werd er even een omweg gemaakt lang de wrakstukken van zijn vliegtuig. Toen de Duitser de Poolse rood/witte vlag op de beplating van de motor zag vroeg hij: „Achso, Sie sind Pole?” waarop Jan antwoordde: „Yes I am Polish”  (in het engels!). Voor de nacht werd hij opgesloten in een politiecel in Hulst. Daar hoorde hij ook dat van het andere Poolse Squadron ook een Spitfire was neerdgeschoten, ongeveer 6 Km ten noorden van Hulst en ook dat de luitenant-vlieger Marceij Jerzy Lipinski het niet had overleefd. Dat nieuws zo vertelde Jan later raakte hem heel diep.

C6KazernewinterHulst_cr

Politiebureau in Hulst

Dit alles gebeurde aan het eind van de dag, na 19:00 uur en het gezin dat in het politie-bureau woonde kon niet veel voor Jan doen. Maar mevrouw Stoorvogel bracht Jan iets te eten en te drinken, zo herinnerde Jan zich 66 jaar later nog. De zoon van de familie kreeg toestemming van de Duitse schildwacht om met Jan in de cel te praten en hij bracht uren met hem door. Jan’s commentaar: Ik voelde me toen toch niet meer zo helemaal alleen.”

Twee van de Poolse piloten die de wereld bekende Oscar winnaar Clark Gable op zijn eerste actieve missie beschermden keerden die dag dus niet niet op hun basis terug.
Kapitein Clark ging in oktober 1943 terug naar de USA met 50.000 voet filmmateriaal die hij bewerkte tot Combat Americaeen film van 62 minuten over de boordschutters.

Na de oorlog

In 2009 ben ik er in geslaagd om Jan Łęgowski te vinden die op dat moment op hoge leeftijd in Zwitserland woonde. Jammer genoeg was hij op dat moment niet meer mobiel genoeg om de plaatsen in Nederland te bezoeken waar hij al eerder ongepland was geweest. Zijn gezinsleden en familie deden dat wel verschillende keren. We bezochten de boerderij waar de Spitfire was neergekomen en ook waar hij met zijn parachute was geland.

AandijksewegZaamslag m

De familie van de piloot bezoekt het veld waarin hij neerstortte in Zaamslag.

P1030491 m

Het klokje uit de Spitfire van Łęgowski’s Spitfire dat daarbij aan zijn vrouw gegeven is.

Ook Tom Stoorvogel kon zijn verhaal over de voorvallen in het politiebureau vertellen. Er kwam zelfs nog het klokje uit Jan’s Spitfire te voorschijn.  Jan kreeg een Delfts blauw gedenkbord van de gemeente Hulst aangeboden als een late erkenning voor wat hij als jonge man gedaan had.

Legowski2009

Jan Łęgowski

Ook hij is niet vergeten!

Jaap Geensen

We danken de schrijver en ook de Łęgowski familie voor de foto’s.

Afbeeldingen: Jaap Geensen en het Łęgowski familie archief, NARA, etc.

SUPLEMENT

Dragonderkruis

Op de foto: De heer Jaap Geensen toont, aan de familieleden van Jan Łęgowski, het Kruis der Dragoons in Axel.
Lees ook twee andere teksten over Poolse bevrijders van Nederland geschreven door de heer Geensen: Axel 1944-2014: Herinneringen en Pools succes onderbelicht.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.