Van Bochlin naar Axel

Hoewel de tweede wereldoorlog al heel lang achter ons ligt, zijn er toch nog wel veel raadsels op te lossen. Het doet ons daarbij genoegen dat onze website „Nederland zonder geheimen” er bij het oplossen, van tenminste één geheim, behulpzaam kon zijn. Dit betreft het vinden van de begraafplaats van Klemens Dąbrowski een 22-jarige soldaat van het 10de de regiment Poolse dragonders. Dit regiment maakte deel uit van de 10de pantser-brigade van de heel legendarische 1ste pantser divisie onder generaal Maczek. Klemens Dąbrowski sneuvelde op 17 september 1944 tijdens de slag om Axel.

Het oplossen ervan werd mogelijk door onze prettige samenwerking met de heer Jaap Geensen, een amateur geoloog en groot geschiedkundige, m.b.t. WWII, van het gebied dat Zeeuws-Vlaanderen heet. Deze streek werd bevrijd door die genoemde 1ste divisie van Generaal Maczek. De uitgebreide historische kennis en nauwgezetheid van de heer Geensen bracht niet alleen de begraafplaats van Klemens Dąbrowski aan het licht (het ereveld in het Belgische Adegem) maar, tot grote verrassing van zijn familie, ook de schuilnaam waaronder hij diende. Het lot van de jonge soldaat toont zo ook de zeer geompliceerde positie van de Poolse bewoners van Pommeren tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Dit is beschreven in het essay dat geschreven door de heer Zbigniew Lorkowski, een familielid van Klemens, die „Nederland zonder geheimen” om hulp vroeg het graf van de jonge soldaat te vinden.
Hieronder volgt een uitgebreide samenvatting van dat essay. We raden aan de teksten over de slag bij Axel te lezen voor een beter begrip van de gebeurtenissen.

Zbigniew Lorkowski

HIJ SNEUVELDE OP VELDEN VAN ROEM VOOR DE VRIJHEID VAN
POLEN EN VAN DE NEDERLANDEN

De geschiedenis van Klemens Dąbrowski uit Bochlin (in West-Pommeren) is interessant, maar ook een typisch voorbeeld van het lot van de Pomeranians tijdens de Tweede Wereldoorlog. Van mijn vader Kazimierz Lorkowski, hoorde ik over hem. Hij vertelde me dat zijn neef Klemens in Nederland was gesneuveld als paratrooper tijdens Operatie Market Garden bij Arnhem. Iedereen, die ooit de kans had de film „Een brug te ver” te zien, beseft hoe intrigerend het was een lid in de naaste familie te hebben dat aan die strijd zou hebben deelgenomen. Helaas leverde de zoektochten geen resultaat op. Zijn naam kwam niet voor onder de gesneuvelden bij die operatie. Slechts een uitspraak van Klemens zuster Lidia uit Wroclaw bepaalde zijn lot in de laatste momenten van zijn leven. De waarheid lijkt wat anders, maar dat betekent niet dat het minder spannend en intrigerend is.

De Dąbrowski familie

Klemens Dąbrowski werd geboren op 7 februari 1922 in het dorpje Wielgłowy in de buurt van Morzeszczyn. Zijn ouders waren Anthony en Martha (de domo) Świeczkowska. [ … ]. Waarschijnlijk woonde de familie er maar een korte tijd en al rond de jaren 1924 – 1925 verhuisden ze naar Bochlin de buurt van Nowe. Hier werd Antoni bedrijfsleider van het Bochlin Szlachecki landgoed. [ … ]. Hun zoon Klemens ging er naar de basisschool en werkte daarna op de boerderij. Toen kwam de Tweede Wereldoorlog.

Klemens

Klemens Dąbrowski

Laten we nu terugkeren naar de memoires van Kazimierz Lorkowski:

De SS-man die toezicht had op de volkstelling en de registratie van het bezit van de Lorkowski familie in Kończyce liet geen beslag leggen op de boerderij en we moesten dus zelf alles in stand houden. Dat was zwaar, soms hadden we zelfs geen brood. Maar oom Antoni Dąbrowski van Bochlin heeft ons geholpen. Zijn familie mocht in de boerderij blijven want tante Martha had twee broers en een zus in Duitsland. De lokale Duitsers wisten dat en hielden er rekening mee. Daardoor konden de oom en tante de gewonden en de arme mensen helpen. [ … ]

Van Bochlin naar Axel

Op dit moment is niet duidelijk waarom Klemens is opgeroepen voor de Duitse dienst-plicht. Mogelijk gebeurde dit nadat de Dąbrowski familie de Duitse Volkslijst (DVL) tekende. Waarschijnlijk moest hij dienen in de jaren 1943 – 1944. Na een korte periode voor de training als rekruut werd hij naar het front gestuurd. Hoe hij bij de 1ste pantser divisie (de Zwarte Duivels) van generaal Maczek kwam is nog onbekend.
Er zijn twee mogelijkheden: gevangen genomen worden door de geallieerden of aan het front naar de geallieerden overlopen.

Na het Duitse uniform te hebben afgeworpen werd de jonge Dąbrowski opgenomen in het 10de regiment dragonders een restant van de 10de bereden pantser brigade. Daar diende hij als soldaat 1ste klas en veranderde, voor de veiligheid van zichzelf en van zijn familie in Bochlin, zijn naam in Józef Dekarski.

logo 1PDPanc.Dat was een standaard procedure die gebruikt werd bij de Poolse troepen in het westen.
Het 10de Regiment Dragonders zette de traditie voort van het verkennings-squadron van de vooroorlogse 10de  bereden brigade. Na heroprichting en wat veranderingen in de organisatie werd dit regiment op 18 maart 1944 paraat. Begin augustus 1944 werd de 1ste Pantserdivisie ingezet in de strijd en werd ze een deel van het II Korps van het 1ste Canadese leger onder bevel van generaal Guy Simonds. In augustus 1944 namen de Polen al deel aan de operaties: „Totalize” en „Handelbaar”, waarbij de laatste, in de vorm van de omsingeling, bij Falaise succesvol werd afgerond.

Op 6 september passeerde de brigade de Belgische grens en al 10 dagen daarna de Belgisch-Nederlandse grens. Al de volgende dag, 17 september, sneuvelde Klemens Dąbrowski bij de slag om Axel. Er bestaan op dit moment twee versies van zijn dood:
* Een post-oorlog certificaat noemt als plaats van overlijden de boerderij „du Bosch” bij Axel.

Axel 2 Boerderij du Bosch

De heer Zbigniew Lorkowski citeert de beschrijving van de slag door de heer Tomasz Sawicki zoals opgenomen op de website „Nederland zonder geheimen”: Axel 1944.

* Een tweede versie van het sneuvelen van Klemens komt van de heer Jaap Geensen. Hij denkt dat Klemens Dąbrowski is gesneuveld op de Hulsterweg bij huisnummer 55 in Axel.

Axel

Axel

Terug naar 16 september. In de avond slaagde het grootste deel van de soldaten van het 10de Regiment Dragonders erin het kanaal in de buurt van Du Bosch over te steken en creëerde een bruggenhoofd, niet erg sterk was want het was verstoken van dekking en anti-tank ondersteuning. Geniesoldaten van de 10de Company begonnen een brug te bouwen, maar alras bleek dat ze niet alle benodigde spullen hadden.  Daarom bouwden ze een geïmproviseerde voetgangersbrug, zodat de transporters en de Bren-Carriers verder konden rijden.

Deze situatie beroofde de dragonders van steun terwijl ze al met bootjes aan de overzijde van het kanaal waren. Maar wat nog ernstiger was, het oversteken van de voertuigen werd gestaakt toen er een van de brug in het water viel. Squads rukten op naar voren zonder dat er veel weerstand van de Duitsers viel te merken. Maar als gevolg van het falen van de radioverbinding en het verstrooid raken van de troepen kwam het bevel zich terug te trekken en een versterkt bruggenhoofd te vormen.

Op 17 september ‘s ochtens begonnen de Duitsers, na intensieve artillerie- en mortier beschietingen, met de tegenaanval met ondersteuning van het vuur van gepantserde voertuigen. De verdediging door het 10de regiment Dragonders bezweek onder die druk zodat er moest worden teruggetrokken. De Duitsers kregen zo vaste voet aan de grond en de dragonders leden zware verliezen: 74 doden en gewonden (waarbij 2 officieren).

Klemens Dąbrowski werd begraven op het Canadese ereveld in Adegem tezamen met 1155 andere geallieerde militairen waaronder 33 Polen. Zijn graf bevindt zich in kwartier XII, rij B op nummer 10.

Klemens - grób

Toegevoegd, 26 maart 2016.

Literatuur:

  • Archiwum Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Nowem
  • Kaczmarek Ryszard, Polacy w Wehrmachcie, Kraków 2010
  • Lorkowski Kazimierz, Wojenne wspomnienia, w zbiorze „A za mojej pamięci, tom II, Nowe 2015.
  • McGilvray Evan, Marsz Czarnych Diabłów, Odyseja Dywizji Pancernej Generała Maczka, Poznań 2006
  • Wojtaszewski Ludwik, Kronika Szkoły Podstawowej w Bochlinie (odpis rękopisu), ok 1947 rok.

Verdere bronnen: de Websites:

  • holandiabeztajemnic
  • cwgc.org (Commonwealth War Graves Commission)

Tenslotte:

De heer Lorkowski heeft zijn speurtocht nog niet beëindigd. Op dit moment wacht hij op informatie uit Duitse en Engelse archieven. Wel hoopt hij deze herfst of winter in staat te zijn het verhaal over Klemens Dąbrowski te kunnen aanvullen.
Wij wensen hem alle succes in zijn zoektocht.

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.